Geniusz ekonomiczny

Myśląc Ojczyzna - o planie Balcerowicza

Ile kosztują obiecanki Kandydata na Prezydenta

Zadatek

Zadatek – dodatkowe zastrzeżenie umowne. Służy do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Strona, która nie wykona swojego zobowiązania traci zadatek, jeśli sama go dała, albo obowiązana jest go zwrócić w dwukrotnej wysokości. Od 2008 roku zadatek jest skuteczny jeżeli zostanie wręczony przed, w trakcie lub po zawarciu umowy. Zadatkiem może być określona suma wyrażona w pieniądzu jak również rzecz ruchoma. Wysokość zadatku nie powinna przekraczać wartości przyszłego zobowiązania.
Zadatek jest najczęściej stosowany w umowach przedwstępnych (sprzedaży nieruchomości, samochodu itp.). Dzięki niemu każda ze stron zabezpiecza się na wypadek zerwania umowy w ostatniej chwili przez drugą stronę.
Zadatek różni się od zaliczki tym, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona wzbogaca się o wysokość zadatku; natomiast zaliczka jest po prostu zwracana, bez dodatkowych konsekwencji. Zadatek staje się nim tylko wtedy, gdy zostanie to jasno określone w umowie – bez takiego określenia będzie to zaliczka.
Najczęstszy scenariusz: kupujący, zawierając umowę przedwstępną, płaci sprzedającemu zadatek (zwykle 10%).

• Jeśli umowa właściwa zostanie zawarta, zadatek jest zaliczony jako część zapłaty i kupujący dopłaca brakujące 90%
• Jeśli kupujący wycofa się z zakupu, to sprzedający może zatrzymać zadatek
• Jeśli sprzedający wycofa się ze sprzedaży, to kupujący może żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości
• Jeśli właściwa umowa nie zostanie zawarta z winy obu stron lub z przyczyn niezależnych, to zadatek ulega zwrotowi

Jest dopuszczalne ustalenie innych możliwości dotyczących wycofania się z umowy, w zależności od ustaleń między stronami.
Zadatek jest zdefiniowany w art. 394 k.c. Zaliczka występuje w kilku artykułach kodeksu (622, 626, 743, 751, 763, 773 i 859-3) bez definicji.

Wskaźniki bezrobocia

Bankowy tytuł egzekucyjny część 2

Podmioty uprawnione do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego

Uprawnienie do wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego (b.t.e.) przysługuje tylko bankom. Natomiast NBP raczej nie posiada prawa do wystawienia b.t.e. (ze względu na brak odpowiednich odniesień w ustawie o NBP odsyłających do prawa bankowego).
Z orzecznictwa SN (uchwała z 28 lutego 2002 r.) wynika, że b.t.e. może wystawić również syndyk masy upadłości banku.

Podstawy wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego

Aby b.t.e. mógł zostać wydany muszą zostać spełnione następujące warunki:

1. Roszczenie objęte b.t.e. wynika bezpośrednio z czynności bankoweji jest wymagalne.
2. dłużnikiem jest osoba, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej (art. 97 ust. 1 pr. bank.) z wyjątkiem osób, o których mowa w art. 98 pr. bank.;
3. Dłużnik złożył pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Inne przesłanki wystawienia b.t.e istnieją w przypadku osób, które ustanowiły zabezpieczenie na rzecz banku(a więc nie dokonały czynności bankowej w rozumieniu art.5 prawa bankowego), muszą tu zostać spełnione następujące warunki:

1. Zabezpieczona wierzytelność wynika bezpośrednio z czynności bankoweji dłużnik nie spłacił jej w terminie;
2. Roszczenie objęte b.t.e. wynika bezpośrednio z umowy o ustanowienie zabezpieczenia;
3. Osoba ustanawiająca zabezpieczenie złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Wierzytelność banku objęta b.t.e. musi mieć charakter pieniężny lub dotyczyć wydania rzeczy ruchomej, na której ustanowiony został zastaw rejestrowy lub której własność została przeniesiona na bank w celu zabezpieczenia wierzytelności. Bank może wystawić b.t.e. jedynie przeciwko osobie, która bezpośrednio dokonała z nim czynności bankowe

Nadanie klauzuli wykonalności

Sąd nadaje b.t.e. klauzulę wykonalności jeżeli:

1. B.t.e. został wystawiony w terminie określonym w oświadczeniu dłużnika o poddaniu się egzekucji oraz na kwotę nie przewyższającą kwoty podanej w tym oświadczeniu;
2. B.t.e. odpowiada wymogom formalnym określonym w art. 96 ust. 2 prawa bankowego
3. Bank dołączył do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wymagane prawem dokumenty.

Właściwym do nadania klauzuli wykonalności jest sąd rejonowy ogólnej właściwości dłużnika. Wniosek banku o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności powinien czynić zadość wymogom pisma procesowego. Powinien być do niego dołączony oryginał b.t.e. oraz pismo zawierające oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji. Ponieważ postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności ma charakter formalny, sąd nie może w jego trakcie badać podstawy prawnej, z której wynika roszczenie objęte b.t.e. Dlatego sąd nie jest raczej uprawniony do żądania od banku przedstawienia umowy, z której wynika dochodzone przez niego roszczenie. Sąd sprawdza natomiast czy wskazana w treści b.t.e. czynność prawna, z której wynika roszczenie dochodzone przez bank, należy do czynności bankowych w rozumieniu prawa bankowego.
Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności b.t.e. powinno zostać wydane w terminie 3 dni od dnia złożenia wniosku. Na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności i na odmowę nadania klauzuli wykonalności b.t.e. przysługuje zażalenie. Samo wystawienie b.t.e. nie przerywa biegu przedawnienia. Skutek taki następuje dopiero wraz ze złożeniem wniosku o nadanie mu klauzuli wykonalności.

Oświadczenie o poddaniu się egzekucji (tzw. umowna klauzula egzekucyjna)

W oświadczeniu dłużnik powinien określić termin, do którego bank może wystąpić o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności i maksymalną kwotę, do której dłużnik poddaje się egzekucji. Kwota, do której dłużnik poddaje się egzekucji, może być wyższa lub niższa od kwoty zaciąganego przez dłużnika zobowiązania. Jeżeli oświadczenie egzekucyjne dotyczy egzekucji wydania rzeczy, powinno ono określać tę rzecz i ostateczny termin wystawienia przez bank b.t.e. Niedopuszczalne są oświadczenia egzekucyjne generalne (in blanco), odnoszące się do jakichkolwiek wierzytelności banku nieokreślonych jeszcze w chwili składania oświadczenia, nawet gdyby w oświadczeniu podano maksymalną sumę egzekucji i końcowy termin wystawienia b.t.e.

Obrona dłużnika, przeciwko któremu został skierowany bankowy tytuł egzekucyjny

Do obrony dłużnika zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu egzekucyjnym. W związku z wystawieniem b.t.e. dłużnik może bronić się, podnosząc zarzuty formalne i merytoryczne. Zarzuty merytoryczne mogą być wnoszone w związku z całkowicie lub częściowo nieuzasadnioną egzekucją sądową po nadaniu b.t.e. klauzuli wykonalności. Zarzuty formalne dłużnik może podnosić w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności.
W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd z reguły nie bada, czy roszczenie objęte b.t.e. przysługuje bankowi. Dłużnik, przeciwko któremu został wystawiony b.t.e. lub przeciwko któremu nadano klauzulę wykonalności może bronić się poprzez wytoczenie tzw. powództwa przeciw egzekucyjnego (powództwo opozycyjne). Inną możliwością jest zażalenie na postanowienie sądu o nadaniu b.t.e. klauzuli wykonalności (dłużnik może się w nim powoływać jedynie na zarzuty formalne związane z dopuszczalnością nadania klauzuli wykonalności b.t.e.

1. Zarzut nadużycia prawa przez bank: W myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego zarzut nadużycia prawa (art. 5 k.c.) nie może stanowić skutecznej podstawy do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Stanowisko to odnosi się także do b.t.e. zaopatrzonych w klauzule wykonalności w sytuacji, w której dłużnik podnosi zarzut nadużycia prawa przez wierzyciela będącego bankiem;
2. Bezpodstawne wystawienie b.t.e. (czyn niedozwolony): Dłużnik banku może żądać naprawienia szkody wyrządzonej mu przez bank w wyniku wszczęcia egzekucji na podstawie bezpodstawnie (bezprawnie) wystawionego b.t.e. (pogląd taki można wysnuć z orzecznictwa Sądu Najwyższego – wyrok SN z 8 listopada 2002 r, III CKN 2/2001).

Bankowy tytuł egzekucyjny część 1

Bankowy tytuł egzekucyjny – dokument (w formie oświadczenia) stwierdzający istnienie wymagalnej wierzytelności banku wobec osoby, która dokonała z nim czynności bankowej lub która ustanowiła na rzecz banku zabezpieczenie takiej wierzytelności. Po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności b.t.e. staje się tytułem wykonawczym i jest podstawą wszczęcia egzekucji sądowej przez komornika. Bankowy tytuł egzekucyjny stanowi wyraz szczególnego uprzywilejowania banków wobec innych kategorii wierzycieli przez ustawodawcę co jest niekiedy uzasadniane tym, że są one instytucjami zaufania publicznego. Przed wejściem w życie 1 stycznia 1998 r. nowego prawa bankowego banki były uprawnione do wystawiania tzw. bankowych tytułów wykonawczych.
Według art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, banki na podstawie ksiąg bankowych lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. Banki uprawnione są także do wystawienia bankowych tytułów egzekucyjnych przeciwko osobom, które ustanowiły zabezpieczenie wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej.
W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny uznał art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) za niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W rozstrzygnięciu Trybunał zaznaczył, że prawo do wystawiania BTE jest przywilejem banków, który narusza zasadę równego traktowania określoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał wyjaśnił, że naruszenie tej zasady nastąpiło w trzech aspektach: „w relacji między bankiem i jego klientem, w relacjach między bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów”. Zgodnie z orzeczeniem, dotychczasowe przepisy będące podstawą wystawiania BTE utracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016

Frankowicze

Jak sie zadłużać

Frankowicze - prof. Grażyna Ancyparowicz

Jak Unia ocenia zadłużenie

Jeffrey Sachs

Jeffrey David Sachs (ur. 5 listopada 1954 w Detroit) – uważany za jednego z najważniejszych i najbardziej znanych ekonomistów w skali ogólnoświatowej. Zasłynął on jako ekonomiczny doradca rządów w Ameryce Łacińskiej, Europie Wschodniej, krajach byłego ZSRR, Azji i Afryce. Sachs znany jest także ze swojej współpracy z międzynarodowymi organizacjami na rzecz zwalczania biedy, redukcji zadłużenia i walki z chorobami – zwłaszcza HIV/AIDS w krajach rozwijających się. Jest autorem wielu artykułów i książek o tematyce ekonomicznej.
W celu rozwiązania kryzysów gospodarczych takich państw, jak Boliwia, Rosja, czy Polska doradzał stosowanie tzw. terapii szokowej. Najpierw przyczynił się do zahamowania hiperinflacji w Boliwii w 1985, poprzez regulacje cen benzyny. Te wydarzenia przyniosły mu światowy rozgłos, dlatego m.in. został poproszony o udzielenie pomocy doradczej Polsce przez ambasadę RP w Waszyngtonie. W 1989 Sachs jako 35 latek, był ekonomicznym doradcą „Solidarności”, przygotował wstępny projekt programu transformacji polskiej gospodarki – planu Balcerowicza, doradzał pierwszemu postkomunistycznemu rządowi we wprowadzaniu radykalnych reform gospodarczych. Plan miał na celu błyskawiczne odcięcie się od centralnie planowanej gospodarki. Gwałtowne zmiany między innymi spowodowały zamknięcie wielu miejsc pracy które nie miały szansy na konkurencyjność w nowym systemie. Prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go w 1999 roku Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Po przeprowadzeniu gospodarczych reform w Polsce, Sachs doradzał też Jugosławii i Rosji, gdzie nie udało się osiągnąć sukcesu, głównie z powodu braku przychylności państw Zachodu oraz błędnych założeń systemowych. Jeffrey Sachs jest także twórcą tzw. ekonomii klinicznej (nazwa od podobieństwa do medycyny klinicznej). Ekonomia kliniczna opiera się na wszechstronnej i głębokiej analizie sytuacji kraju tak, aby działaniami na każdym z pól (kultura, warunki sanitarne, zdrowie, infrastruktura, model rządów, geografia itd.) skierować go na ścieżkę rozwoju. Ten model rozwoju jest promowany przez zwolenników (m.in. Sachs, Milton Friedman) terapii szokowej. Postuluje się, że podczas przewrotu politycznego lub katastrofy środowiskowej powinno się szybko przeforsować reformy wolnorynkowe w celu ożywienia gospodarki. Naomi Klein krytykuje takie postępowania jako nieodpowiedzialne za efekty ujemne i pozbawione procesów demokratycznych we wdrażaniu reform.

Przedmiotem badań Sachsa są powiązania między poziomem zdrowia a rozwojem krajów, geografia ekonomiczna, globalizacja, transformacje gospodarcze, międzynarodowe rynki finansowe, koordynacja międzynarodowej polityki makroekonomicznej, wschodzące rynki, wzrost i rozwój gospodarczy, polityka makroekonomiczna w krajach wysoko rozwiniętych i rozwijających się oraz inne zagadnienia ekonomiczne w ujęciu globalnym.
W 1976 Sachs summa cum laude obronił licencjat, a w dwa lata później został magistrem Uniwersytetu Harvarda. W roku 1980, mając zaledwie 26 lat, uzyskał tytuł doktora Uniwersytetu Harvarda. W 2007 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie przyznał mu doktorat honoris causa.

Sachs zrobił błyskawiczną karierę akademicką i już w 1983 został profesorem zwyczajnym Harvarda, gdzie przez 20 lat był wykładowcą. W lipcu 2002 Sachs został dyrektorem Instytutu Ziemi (Director of The Earth Institute) Columbia University w Nowym Jorku, gdzie jest profesorem ustawodawstwa dotyczącego ochrony zdrowia i rozwoju. Jest także specjalnym doradcą Sekretarza Generalnego ONZ Ban Ki-moon, a wcześniej także Kofi Annana do spraw Milenijnych Celów Rozwoju . Sachs był też dyrektorem Projektu Milenijnego ONZ, doradcą Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego, OECD, WHO i Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych.
W książce Koniec z nędzą. Zadanie dla naszego pokolenia z roku 2005, Sachs twierdząc, że „Rządy Afryki są nędzne, ponieważ Afryka jest biedna” (Africa’s governance is poor because Africa is poor) odwrócił powszechnie przyjęte założenie. Według Sachsa, dzięki odpowiedniej polityce, masowe ubóstwo – 1,1 miliarda ludzi żyjących za mniej niż 1$ dziennie – może zostać zwalczone w ciągu 20 lat. Za przykład mogą służyć Chiny i Indie; Chinom w ciągu ostatnich dwóch dekad udało się wydźwignąć z biedy 300 milionów ludzi. Kluczowym elementem ma być znaczny wzrost pomocy międzynarodowej – z 65 mld $ w roku 2002 do 195 mld $ przed rokiem 2015. Sachs podkreśla duże znaczenie geografii; Afryka jest słabo rozwinięta i podatna na rozprzestrzenianie się chorób, lecz te problemy, dzięki odpowiednim środkom, mogą zostać rozwiązane: występowanie chorób, takich jak malaria może być kontrolowane, a odpowiednia infrastruktura stworzona. Bez dokładnego określenia celów elity polityczne będą dalej koncentrować się na rabunkowej eksploatacji zasobów naturalnych, a inwestycje i rozwój pozostaną w sferze marzeń.
Jednocześnie jest często krytykowany, zwłaszcza przez środowiska gospodarczych keynesistów i socjaldemokratów, którzy oceniają jego koncepcje jako utopijne i przyczyniające się wyłącznie do zwiększenia ubóstwa na świecie.
Jeffrey Sachs jest żonaty z Sonią Ehrlich Sachs, która jest pediatrą. Mają trójkę dzieci, Lisę, Hannah i Adama.

Zadłużenie krajowe PRL

Wbrew obiegowym opiniom, oprócz długu zagranicznego w PRL występował także dług krajowy. Jego główne elementy to:

• nawis inflacyjny – nie zinstytucjonalizowany dług publiczny wobec posiadaczy biletów NBP z tytułu niedostarczenia towarów i usług po oficjalnych cenach. Zobowiązania państwa z tytułu nawisu inflacyjnego było redukowane poprzez cykliczne operacje cenowo-dochodowe (tzw. podatek inflacyjny) lub wymianę pieniędzy na odpowiednio niekorzystnych dla posiadaczy oszczędności warunkach. Część zobowiązań z tytułu nawisu inflacyjnego była odkładana w czasie poprzez system przedpłat na mieszkania czy samochody (np. w 1981 dzięki przedpłatom – osoby które w kwietniu 1981 wpłaciły pełną cenę auta miały go otrzymać w ciągu 4 lat – zebrano w ciągu miesiąca ok. 70 mld zł tj. 1/4 gotówki znajdującej się w obiegu, przyjmując wpłaty na 1,6 mln samochodów). W PRL nawis inflacyjny występował w latach 50. oraz 1976-1989, a w I połowie lat 80. utrzymywał się na poziomie ok. 30% całkowitych zasobów pieniężnych ludności.
• wewnętrzny dług dewizowy, związany z operacjami dewizowymi realizowanymi przez państwo z wykorzystaniem legalnych oszczędności dewizowych ludności, zdeponowanych na bankowych kontach walutowych. Wartość tego zadłużenia pod koniec lat 80. można szacować na ok. 5,5 mld USD.
• dług związany z finansowaniem deficytów budżetowych, występujących od początku lat osiemdziesiątych. Tylko w latach 1982-1986 państwo zaciągnęło kredyty w NBP na kwotę 639 mld zł (przy PKB w 1982 = 4580 mld zł). W PRL dług ten był nieoprocentowany, nie posiadał określonego harmonogramu spłat i w praktyce nie był obsługiwany, nie było więc problemu kosztów jego obsługi, a dodatkowo-w miarę postępów inflacji – realna wartość kapitału zadłużenia redukowała się automatycznie o wskaźnik inflacji. W efekcie, pod koniec roku 1989, osiągnął poziom odpowiadający ok. 4,5% PKB.

Część zobowiązań finansowych PRL spowodowała powiększenie oficjalnego długu publicznego Polski, powstałego po roku 1989. Chodzi o następujące pozycje:

• roszczenia 4 banków (NBP, Banku Handlowego w Warszawie SA, Banku Pekao SA i PKO BP) uznane w 1991, związane z rozliczeniami dotyczącymi operacji zagranicznych państwa w latach 80.; w ramach realizacji tych roszczeń wymienione banki otrzymały obligacje skarbowe nominowane w USD o wartości 5,453 mld USD,
• waloryzacja wkładów książeczek mieszkaniowych wniesionych przed 1990 r. : w latach 1991-2004 budżet wypłacił z tego tytułu 19,8 mld PLN (w cenach z 2004), a pozostało do wypłacenia jeszcze ok. 14 mld PLN,
• finansowanie do niezrealizowanych przedpłat samochodowych z 1981 – po 1989 budżet wypłacił ok. 2 mld PLN (w cenach z 2004),
• środki ZUS pożyczone z jego nadwyżki w 1987 na pokrycie deficytu budżetowego rządu Messnera,
• obligacje skarbowe przeznaczone na konwersję zobowiązań wobec związków zawodowych za majątek utracony w wyniku w prowadzenia stanu wojennego – wartość emisji 190,1 mln PLN.

Zadłużenie zagraniczne PRL

Po II wojnie światowej Polska rozpoczęła odbudowę swojej gospodarki z długiem około 200 mln dolarów. Zadłużenie to obsługiwano wykorzystując przedwojenne zapasy złota Banku Polskiego.
Stan niskiego zadłużenia zagranicznego utrzymywał się do roku 1971. Po zastąpieniu Władysława Gomułki (znanego z niechęci do zaciągania kredytów) – przez Edwarda Gierka, 31 grudnia 1970 roku zadłużenie Polski wobec krajów kapitalistycznych wynosiło 1,1 mld USD (6,4 mld w 2011 USD). Relacja zadłużenia dewizowego do wpływów dewizowych z eksportu towarów i usług wynosiła wtedy 86%.

W roku 1973 stan zadłużenia w walutach wymienialnych przekroczył ówczesny poziom rocznych wpływów z eksportu w tych walutach. W 1975 roku stopień obciążenia wpływów z eksportu obsługą długów, w obrotach z krajami kapitalistycznymi osiągnął poziom 32%. Przekroczona została granica struktury zadłużenia: szybciej rosło zadłużenie z tytułu kredytów krótkoterminowych, którymi łatano dziury w spłatach – w szczytowym roku 1976 relacja zadłużenia krótkoterminowego do wpływów z eksportu wyniosła ponad 46% a całkowite zadłużenie wynosiło 8,4 mld USD.
W 1980 zadłużenie zagraniczne w walutach wymienialnych osiągnęło poziom 24,1 mld USD (66,3 mld w 2011 USD), a wymagalne płatności z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego na rok 1981 wynosiły 10,9 mld USD (4,4 mld USD – spłata kredytów, 3,1 mld USD spłata kredytów bankowych; 2,6 mld USD – odsetki, 0,8 mld USD – sfinansowanie deficytu obrotów bieżących), podczas gdy wartość całego eksportu do krajów kapitalistycznych miała wynieść 8,5 mld USD.
Według szacunkowych danych tylko 20% otrzymywanych w latach siedemdziesiątych kredytów przeznaczono na finansowanie inwestycji i wzrostu mocy wytwórczych. Główną ich część (ok. 65%) wykorzystano na import surowców i materiałów do produkcji. Reszta (ok. 15%) sfinansowała zakup artykułów konsumpcyjnych, przede wszystkim produktów rolnych, gdyż krajowa produkcja żywności nie nadążała za wzrostem konsumpcji.
W 1981 roku rząd gen. Jaruzelskiego poinformował Klub Paryski o wstrzymaniu spłat zadłużenia zagranicznego w wysokości 25,5 miliardów USD(w 2012 roku ok. $64,92 miliardów) oraz 3,1 miliardów rubli transferowych (ok. 2,5 miliarda USD) z powodu niewypłacalności PRL.
W latach 1981-1989 średnie oprocentowanie zadłużenia sięgało 10%. Z sumy około 27 mld dolarów odsetek zapłacono nieco ponad 12 mld dolarów, zaś około 15 mld dolarów powiększyło stan zadłużenia. W 1985 zadłużenie zagraniczne wynosiło 53,1% dochodu narodowego wytworzonego. W końcu 1989 roku całkowity dług zagraniczny wynosił 42,3 mld dolarów (77,4 mld w 2011 USD), w tym 40,8 mld dolarów w walutach krajów zachodnich i 1,5 mld dolarów w walutach krajów socjalistycznych (w latach 80. narastało także zadłużenie w rublach transferowych, osiągając w 1988 poziom 6,5 mld) – była to równowartość 64,8% ówczesnego dochodu narodowego, przeliczonego na USD po kursie oficjalnym.
Kredyty zagraniczne PRL mające przyczynić się do zmniejszenia dysproporcji gospodarczych pomiędzy Polską a krajami rozwiniętymi okazały się w rzeczywistości istotną barierą rozwoju (całkowity wzrost PKB w latach 1979-1989 wyniósł zaledwie +1,1%). W 1989 roku powołany został Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, którego zadaniem miało być skupowanie polskiego długu poniżej ceny nominalnej.

W I połowie lat 90. nastąpiła restrukturyzacja i umorzenie części strumienia rat kapitałowych oraz odsetek należnych za lata 1991-2003. Operacja była możliwa dzięki – jak się powszechnie sądzi – poparciu USA po udanej akcji polskiego wywiadu w Iraku w 1990 (I wojna w Zatoce Perskiej).
W I etapie, rozpoczętym 1 kwietnia 1991 zadłużenie zostało zmniejszone o 30 proc. według wyceny NPV: umorzonych zostało 6,9 mld USD należnych odsetek oraz 2,9 mld USD kapitału zadłużenia wobec Klubu Paryskiego, głównie dzięki redukcji o 80 proc. odsetek za lata 1991-1994 (po spełnieniu warunku spłaty gotówką 20 proc. pozostałych odsetek).
II etap redukcji zadłużenia rozpoczął się 21 kwietnia 1994 r., a jego realizacja miała przynieść w efekcie zmniejszenie zadłużenia o dalsze 20 proc. według wyceny NPV. Nastąpiło zróżnicowanie płatności w zależności od opcji wybranej przez wierzycieli z Klubu Paryskiego. Do wyboru były trzy możliwości: redukcja kapitału i konieczność spłaty odsetek w pełnej wysokości od zredukowanego kapitału, redukcja odsetek naliczonych od całego kapitału według stopy rynkowej oraz redukcja odsetek, ale 50 proc. należnych odsetek z lat 1994-2003 miała być skapitalizowana i następnie spłacana w 22 równych, półrocznych ratach wraz z kapitałem. W sumie, w ramach I i II etapu zredukowano kapitał zadłużenia o ok. 6 mld USD.
W październiku 1994 r., po długich negocjacjach trwających od roku 1991 został zredukowany dług wobec Klubu Londyńskiego. Umorzono część (0,87 mld USD) zaległości odsetkowych, wykupiono 3,25 mld USD kapitału (w cenie 38-41 centów za dolara), pozostałe 10,27 mld USD zamieniono na nowe obligacje o wartości 7,98 mld USD i rentowności ok. 7% – w rezultacie zadłużenie Polski wobec Klubu Londyńskiego zmniejszyło się (X 1994) o 6,41 mld USD, kosztem wzrostu zadłużenia względem innych podmiotów - głównie MFW i Banku Światowego - na kwotę 1,71 mld USD.
Na koniec roku 1994, a więc już po przeprowadzeniu redukcji kapitału wraz z zaległymi odsetkami, całkowite zadłużenie zagraniczne Polski wynosiło 42,174 mld USD.
Polska podpisała również porozumienie z 3 członkami Klubu Paryskiego – Francją, Szwajcarią i USA w sprawie konwersji części spłacanego długu na inwestycje proekologiczne – USA i Szwajcaria przeznaczyły na ten cel po 10% rocznej spłaty, Francja – 1%; łącznie było to 470 mln USD rozłożonych na 17 lat.
Nowy harmonogram spłat zrestrukturyzowanego zadłużenia przewidywał, że zwrot polskiego długu wobec Klubu Paryskiego powinien nastąpić do 2014 r., natomiast wobec Klubu Londyńskiego do 2024 r. Obciążenia związane z jego spłatą miały w kolejnych latach wzrastać – od ok. 2 mld USD w 1995 do 4,5 mld USD w 2000, a w latach 2005-2008 osiągnąć 6-7 mld USD.
Zadłużenie wobec ZSRR i innych krajów RWPG zostało umorzone do 1996 na zasadzie opcji zerowej tj. kompensacji wzajemnych zobowiązań (możliwej dzięki olbrzymiej nadwyżce z 1990 w handlu rozliczanym w rublach transferowych). Zasadnicza część tych zobowiązań, dotycząca ZSRR w kwocie 4,7 mld rubli transferowych i ok. 2 mld USD została skompensowana należnościami wobec Polski w kwocie 7 mld rubli transferowych i 366 mln USD
31 marca 2009 Polska ostatecznie spłaciła wszystkie swoje zobowiązania wobec Klubu Paryskiego (z wyjątkiem 118 mln USD zobowiązań wobec Japonii, które będą spłacane zgodnie z harmonogramem do roku 2014). 29-X-2012 roku poinformowano o spłacie całego długu z tzw. "czasów Gierka".

Finansowanie partii politycznych w Polsce

Finansowanie partii politycznych w Polsce realizowane jest z trzech głównych źródeł:

• dochody uzyskiwane przez partię z wykorzystaniem własnego majątku;
• dochody od osób fizycznych w postaci składek członkowskich, darowizn, spadków oraz zapisów;
• finansowanie z budżetu państwa.

Zgromadzony majątek partyjny może być wykorzystywany jedynie do działalności w celach statutowych oraz na cele charytatywne. Istnieją również ograniczone możliwości czerpania wymiernych korzyści z operacji majątkowych, jakie partia może osiągnąć w drodze:

• oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach,
• obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa,
• zbycia należących do niej składników majątkowych,
• prowadzenia przez partię polityczną działalności własnej polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznej oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posiadanego sprzętu biurowego.

Przedsięwzięcia te nie uchodzą w świetle prawa za działalność gospodarczą, której prowadzenie jest partiom politycznym zabronione. Ponadto partia polityczna może użyczać posiadane przez siebie nieruchomości i lokale jedynie na biura poselskie, senatorskie oraz biura radnych gminy, powiatu albo województwa. Jeżeli do wymienionych wcześniej wariantów dodamy możliwość zaciągania kredytów bankowych na cele statutowe, wyczerpie się wówczas wariant finansowania działalności partii politycznej oparty na przedsięwzięciach własnych oraz majątkowych.

Kolejnym sposobem pomnażania kapitału partyjnego są dochody od osób fizycznych, w tym od samych członków partii. Zabronione jest natomiast pobieranie jakichkolwiek datków mających wartość pieniężną od osób prawnych. Jeżeli chodzi o osoby fizyczne, to partia nie może przyjmować środków finansowych pochodzących od:

• osób fizycznych niemających miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą,
• cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku przyjęcia datków od takich osób, co zdarzyć się powinno tylko w przypadku niedopatrzenia, partia ma obowiązek zwrócić w ciągu 30 dni otrzymane świadczenia, bądź przekazać je dla Skarbu Państwa, jeżeli takowa możliwość nie zaistnieje (brak adresu nadawcy).
Kolejnym ograniczeniem w przyjmowaniu środków finansowych jest ich wysokość, otóż łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej, z wyłączeniem składek członkowskich w kwocie nieprzekraczającej w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, oraz wpłat na Fundusz Wyborczy partii politycznej, nie może przekraczać w jednym roku 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie istnieje również możliwość gromadzenia środków pieniężnych w formie zbiórek publicznych.

Ostatnim motorem napędowym majątku partyjnego są subwencje z budżetu państwa, które zostają przyznawane pod następującymi warunkami: Aby uzyskać możliwość zasilania kont bankowych środkami budżetowymi partia musi uzyskać w wyborach do Sejmu, tworząc samodzielnie komitet wyborczy, co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów w skali kraju bądź 6% ważnie oddanych głosów w skali kraju, jeżeli kandyduje w koalicji.
W 2013 wydatkowano na ten cel 54,4 mln zł. W ustawie budżetowej na 2014 na finansowanie partii politycznych zarezerwowano kwotę 54,6 mln zł.

Doktryna Monroe'a

Doktryna Monroe’a lub Doktryna Monroe ( – doktryna w polityce Stanów Zjednoczonych, autorstwa sekretarza stanu Johna Quincy’ego Adamsa, którą 2 grudnia 1823 przedstawił prezydent James Monroe.
Głosiła, iż kontynent amerykański nie może podlegać dalszej kolonizacji ani ekspansji politycznej ze strony Europy, w zamian zaś zapowiadała, że Stany Zjednoczone nie będą ingerowały w sprawy państw europejskich i ich kolonii. Doktryna ta stała się fundamentem amerykańskiej polityki izolacjonizmu (hasło „Ameryka dla Amerykanów”).
James Monroe przedstawił w swym dorocznym orędziu do Kongresu zasady polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Brzmiały one następująco:

1. Żaden z amerykańskich kontynentów nie może być obecnie ani w przyszłości obiektem kolonizacji.
2. Stany Zjednoczone sprzeciwiają się jakimkolwiek próbom restauracji europejskich, niedemokratycznych systemów monarchicznych w Ameryce.
3. Stany Zjednoczone nie będą ingerować w problemy kolonii europejskich (np. Kanady).
4. Stany Zjednoczone odżegnują się od jakichkolwiek ingerencji w wewnętrzne sprawy państw europejskich

Azjatycki kryzys finansowy

Azjatycki kryzys finansowy – kryzys finansowy, który rozpoczął się w czerwcu 1997. Katalizatorem była decyzja rządu Tajlandii o upłynnieniu kursu bahta, który był wcześniej powiązany z dolarem amerykańskim. Spowodowana ona była niemożliwością dłuższej obrony waluty przed atakami spekulantów. Gwałtowny spadek kursu bahta, a tym samym zwiększenie kosztów obsługi długu zagranicznego, doprowadziło kraj na skraj bankructwa. Kryzys szybko rozprzestrzenił się na inne kraje regionu. Najbardziej oprócz Tajlandii ucierpiały: Malezja, Filipiny, Indonezja, Singapur, Korea Południowa.
Do głównych czynników, które przyczyniły się do kryzysu zalicza się::

• deprecjacja jena w okresie bezpośrednio poprzedzającym kryzys i związany z tym spadek konkurencyjności towarów produkowanych krajach regionu;
• pokusa nadużycia – powszechnie zakładano, że państwo nie dopuści do upadku wielkich przedsiębiorstw (szczególnie istotne w przypadku koreańskich czeboli i indonezyjskich firm klanów rodzinnych powiązanych z administracją rządową);
• słabość lokalnych systemów bankowych i błędna polityka kredytowa banków – udzielanie kredytów podmiotom zagrożonym niewypłacalnością, koncentracja znacznej części kredytów w nielicznych branżach (często obarczonych znacznym ryzykiem), przekonanie banków zaciągających kredyty zagraniczne o roli państwa, które w każdym wypadku miałoby bronić stałego kursu walutowego;
• działalność kredytowa instytucji finansowych pozostających pod jeszcze słabszym nadzorem niż banki.

Miejsce Polski w Unii

Bank Rozrachunków Międzynarodowych - BIS

Bank Rozrachunków Międzynarodowych (ang. Bank for International Settlements (BIS)) – najstarszy bank międzynarodowy, utworzony 17 maja 1930 roku na konferencji w Hadze, jako efekt realizacji Planu Younga. Pierwotnie jego głównym celem było zarządzanie środkami wynikającymi z reparacji wojennych Niemiec po I Wojnie Światowej.
Obecnie misją Banku jest pomoc bankom centralnym i instytucjom uprawnionym do prowadzenia polityki pieniężnej w zapewnieniu monetarnej i finansowej stabilności, pełnienie funkcji banku dla tych instytucji oraz wspieranie ich międzynarodowej współpracy. Bank przyjął formę spółki akcyjnej, w której udziałowcami są banki centralne. Łącznie jest ich 60 (wykaz Banków na styczeń 2015r.) (w tym Narodowy Bank Polski) plus dodatkowo Europejski Bank Centralny. Siedziba organizacji znajduje się w Bazylei. Regularnie co 2 miesiące przedstawiciele największych banków centralnych reprezentujących państwa, które corocznie wytwarzają ponad 51 bilionów produktu krajowego brutto czyli ok. 3/4 produkcji gospodarczej świata, wspólnie siadają do stołu aby przedyskutować obecną i przyszłą sytuację ekonomiczną na świecie i razem nakreślają politykę pieniężną w globalnym systemie finansowym, która później realizowana jest przez poszczególne banki centralne.

Bank Rozrachunków Międzynarodowych pełni ponadto funkcję gospodarza międzynarodowych sekretariatów/komitetów (wymienionych poniżej) zaangażowanych w ustalanie standardów oraz wspieranie stabilności finansowej w ramach Procesu Bazylejskiego, tj.

• Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego (patrz standardy Basel I, Basel II, Basel III)
• Komitet Globalnego Systemu Finansowego
• Komitet ds. Płatności i Infrastruktury Rynkowej
• Komitet Irvinga Fishera ds. Statystyki Banków Centralnych
• Instytut Stabliności Finansowej
• Komitet ds. Rynków
• Ponadto: Rada Stabilności Finansowej, Międzynarodowe Stowarzyszenie Nadzorów Ubezpieczeniowych, Międzynarodowe Stowarzyszenie Gwarantów Depozytów

Skąd pieniądze na kiełbasę wyborczą?

Kryzys naftowy lat 70

Kryzys naftowy, określany też mianem kryzysu paliwowego, energetycznego lub szoku naftowego to kryzys gospodarczy w historii gospodarki, który rozpoczął się w roku 1973 i objął wszystkie kraje wysoko uprzemysłowione i uzależnione od ropy naftowej i wszystkie dziedziny gospodarki światowej.

Kryzys został spowodowany przez gwałtowny wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych, wynikający z embarga (sankcji) państw zrzeszonych w OPEC zastosowanych wobec Stanów Zjednoczonych po wybuchu wojny izraelsko-arabskiej w 1973.
W latach poprzedzających wojnę arabsko-izraelską, która wybuchła w święto Jom Kippur w październiku 1973 roku, produkcja ropy naftowej ledwo pokrywała zapotrzebowanie. Dodatkowo niezwykle chłodna zima 1969/70 spowodowała wyczerpanie się lokalnych zapasów ropy naftowej i gazu ziemnego. Ta niepewna sytuacja osiągnęła stadium kryzysu, gdy Arabowie odcięli dostawy ropy naftowej i cena baryłki skoczyła o 600 procent do 35 USD.
Dnia 17 października 1973 roku, w czasie trwania wojny Jom Kippur, arabscy członkowie OPEC zadecydowali wstrzymać handel ropą naftową z krajami popierającymi Izrael w wojnie z Egiptem – tzn. USA i krajami Europy Zachodniej. Jednocześnie uzgodniono nowy mechanizm ustalania cen za ropę naftową w celu uzyskania większego zysku. Zmiany uderzyły w kraje uzależnione od dostaw ropy arabskiej, w USA, Japonię, Europę Zachodnią i jednocześnie zamknęły okres beztroskiej konsumpcji kupowanego za grosze strategicznego surowca jakim jest ropa naftowa.
Nagły skok cen paliw ze względu na gwałtowne obniżenie wydobycia i eksportu do krajów rozwiniętych przyczynił się do pogłębienia kryzysu. Cena baryłki osiągnęła rekordowy wówczas pułap. W 1970 wynosiła ok. 2 USD za baryłkę.
W latach 1979-1982 miał miejsce drugi kryzys naftowy. Był on skutkiem rewolucji irańskiej. Cena ropy wzrosła wówczas do 30 USD za baryłkę w 1980 roku. W późniejszych latach zależność krajów zachodu od dostaw ropy z OPEC zaczęła maleć głównie dzięki rozpoczęciu eksploatacji bogatych złóż z dna Morza Północnego i na Alasce.
OPEC nie był w stanie już narzucać światowych cen ropy. Pierwszy kryzys naftowy ukazał uzależnienie Zachodu od ropy oraz słabość gospodarczą państw wysoko rozwiniętych związaną z brakami paliwowo-energetycznymi. Skutkiem podniesienia cen ropy było znaczne wzbogacenie się krajów członkowskich OPEC.
Bezpośrednią konsekwencją kryzysów naftowych był kryzys światowego systemu walutowego oraz kryzys gospodarczy połączony z recesją oraz inflacją. Kryzys naftowy zdopingował do poszukiwań nowych złóż i rozpoczęcia ich eksploatacji. Doprowadził również do szukania i wykorzystania innych alternatywnych źródeł energii (np. energii jądrowej) oraz pochodzących ze źródeł niekonwencjonalnych.
W 1990 w trakcie wojny w Zatoce Perskiej cena ropy podskoczyła do 45 USD za baryłkę. W 1998-1999 ceny ropy spadły do kilkunastu dolarów za baryłkę. Od tego czasu cena ropy wzrasta. W październiku 2004 cena przekroczyła 50 dolarów za baryłkę. Dnia 29 sierpnia 2005 roku, huragan Katrina spowodował, że cena ropy osiągnęła rekordową wartość 70,85 dolara za baryłkę. W lipcu 2006 cena osiągnęła kolejne rekordowe ceny ponad 75 USD za baryłkę, by 2 stycznia 2008 na giełdzie towarowej NYMEX w Nowym Jorku osiągnąć poziom 100 dolarów za baryłkę. Historyczne maksimum cena ropy osiągnęła 11 lipca 2008 roku, kiedy to za baryłkę surowca płacono nawet 147,16 dolara.
W 2005 światowe zużycie energii wynosiło 13 TWh, z 33% udziałem ropy. Największe nadzieje w transporcie samochodowym wiąże się z napędem hybrydowym i elektrycznym, gdzie wykorzystuje się ogniwa paliwowe zamiast silnika spalinowego.

Bank Anglii

Bank Anglii  – centralny bank Wielkiej Brytanii zwany „strażnikiem brytyjskiego funta” (the guardian of the British pound).
Bank Anglii pełni rolę doradcy rządowego w sprawach polityki pieniężnej i na ile to możliwe, stabilizuje walutę, ustalając odpowiednie stopy procentowe. Do jego klientów należą też banki komercyjne oraz banki centralne innych krajów. W podziemnych skarbcach przechowywane są narodowe rezerwy złota. W innym bezpiecznym miejscu poza Londynem bank ten nadzoruje drukowanie banknotów. Od samego początku bank ten znajdował się w prywatnych rękach: w roku 1946 został upaństwowiony przez rząd Clementa Attlee.

XVII wiek

W XVII wieku w Londynie większość operacji bankowych przeprowadzali złotnicy. System ten funkcjonował dość dobrze, dopóki monarchowie z dynastii Stuartów nie zaczęli „zapominać” o zaciągniętych pożyczkach. Najwięksi finansiści w końcu zbankrutowali, a kraj rozpaczliwie potrzebował środków na prowadzenie wojny z Francją.
Jeszcze zanim Wilhelm III Orański i Maria II Stuart wspólnie objęli tron w 1689 roku, pilnie apelowano o założenie banku narodowego, który dysponowałby kapitałem państwa i gromadził jego fundusze. Pomimo silnej konkurencji spośród różnych projektów przedłożonych w parlamencie przyjęto propozycję szkockiego kupca Williama Petersona. Londyńczyków poproszono o pożyczenie 1 200 000 funtów. W zamian za to rząd miał wypłacić udziałowcom ośmioprocentowe odsetki i stworzyć spółkę o nazwie The Governor and Company of the Bank of England. Pieniądze wpłynęły w ciągu dwóch tygodni i w roku 1694 Bank Anglii otworzył swe podwoje. Pierwszym gubernatorem banku został John Houblon, który został przedstawiony na banknocie 50-funtowym z roku 1990.

XVIII wiek

Na początku klientom wpłacającym do banku funty, szylingi i pensy wydawano pokwitowania odręcznie napisane na papierze bankowym. Każdy posiadacz takich „banknotów” mógł je później wymienić na złoto albo monety. Oczywiście gdyby wszyscy zażądali swoich pieniędzy jednocześnie, bank by upadł. I kilka razy o mało do tego nie doszło. Na przykład w roku 1797 wojna z Francją doprowadziła kraj na krawędź ruiny finansowej. Kiedy inwestorzy w panice wycofali swe oszczędności, w banku wyczerpała się gotówka i przez następne 24 lata musiał on nominować pieniądze o niskim nominale zamiast pieniądza kruszcowego. Naprędce robione banknoty okazały się dużą pokusą dla fałszerzy. Ale w tamtych czasach prawo było surowe. Za fałszowanie pieniędzy powieszono przeszło 300 ludzi.
Bank borykał się jeszcze z innymi kłopotami. W roku 1780 podczas zamieszek ulicznych w Londynie (tzw. „Rozruchy Gordona”) próbowano szturmem zdobyć jej siedzibę. Od tamtej pory aż do roku 1973 każdej nocy oddział żołnierzy patrolował teren wokół budynku, żeby zagwarantować bezpieczeństwo skarbu państwa.
Gdy premier Robert Walpole rzucił hasło utworzenia funduszu amortyzacyjnego (sinking fund) i gdy wprowadzono ideę długu narodowego (National Debt) (też XVIII w.), Bank Anglii grał tu kluczową rolę. Na mocy reformy karty założycielskiej z roku 1781 bank odpowiadał też za parytet złota. W 1797 okazało się, że wojna tak zmniejszyła rezerwy złota, ze zabroniono dyrektorom banku wypłacać złoto wg parytetu. Zakaz trwał w mocy do roku 1821.
Karta założycielska banku została odnowiona w roku 1742, a następnie w latach 1764 i 1781.

XIX i XX wiek

W XIX wieku funt brytyjski oraz banknoty puszczane w obieg przez Bank Anglii stały się najmocniejszą walutą na świecie. Sytuację tę zmieniła jednak I wojna światowa. Olbrzymie koszty, jakie za sobą pociągnęła, zrujnowały gospodarkę kraju. Wielu inwestorów zaczęło gorączkowo wymieniać banknoty na złote monety, aż w końcu ich zabrakło. Wprowadzono więc banknoty o niskim nominale, a używane na co dzień złote monety raz na zawsze odeszły w zapomnienie. W 1931 roku Wielka Brytania całkowicie zarzuciła parytet złota, co oznacza, że wartość funta szterlinga nie odpowiadała już określonej ilości kruszcu.

Bank został wybudowany na ruinach starożytnej rzymskiej świątyni Mitry (Temple of Mithras), w dzielnicy Walbrook. Mitra był bowiem uważany za boga i patrona umów handlowych. Czterdzieści lat później, w roku 1734 siedzibę banku przeniesiono na jej dzisiejsze miejsce na Threadneedle Street. Bank przebudował w XX wieku Herbert Baker, niszcząc większość fasady historycznej (XVIII-wiecznej) autorstwa Johna Soane’a. Historyk sztuki Nikolaus Pevsner określił to jako: „the greatest architectural crime, in the City of London, of the twentieth century” (największą londyńską zbrodnię architektoniczną w XX wieku).
Gmach, w którym bank mieści się od lat 30. XX wieku, ma siedem kondygnacji i ogromne skarbce leżące głęboko pod ziemią. Budynek zajmuje powierzchnię 12 000 metrów kwadratowych.

Plan Younga

Plan Younga – plan spłat reparacji niemieckich, opracowany w 1929 roku przez międzynarodową komisję rzeczoznawców pod przewodnictwem Owena Younga, który stał się podstawą do rokowań nad sprawą reparacji niemieckich na pierwszej (6 sierpnia — 31 sierpnia 1929) i drugiej (4 stycznia — 20 stycznia 1930) konferencji w Hadze. Po przeprowadzeniu zmian mocarstwa przedstawiły Plan Younga Niemcom, których parlament przyjął go uchwałą z 12 marca 1930. Plan Younga zastąpił w tym momencie dotychczasowy Plan Dawesa. Na mocy Planu Younga Niemcy zobowiązały się do spłat reparacji w ciągu 59 lat (do 1988 roku), w ogólnej sumie 115'447'000'000 RM. Sumą tą objęto odszkodowania wojenne dla Ententy i Stanów Zjednoczonych, koszty odbudowy oraz oprocentowanie i spłatę pożyczki Dawesa. Sumy reparacyjne wpłacać miały Niemcy do utworzonego w tym celu Banku Reparacyjnego z siedzibą w Bazylei. Na podstawie Planu Younga Niemcy otrzymały obniżenie sumy reparacyjnej, oraz anulowanie postanowień o zabezpieczaniu i zastawach. Wycofano też z Niemiec międzynarodowe komisje kontrolne. Plan Younga nie zakończył ostatecznie sprawy reparacyjnej. Położenie gospodarcze Niemiec pogorszyło się z wiosną 1931 roku, co sprawiło, że prezydent Stanów Zjednoczonych Herbert Hoover (pod naciskiem kapitalistów amerykańskich i na skutek telegraficznej prośby Hindenburga) wystąpił 20 czerwca 1931 z projektem rocznego moratorium na wypłaty reparacyjne. Z końcem 1931 rzeczoznawcy Banku Reparacyjnego orzekli, że Niemcy nie są w stanie płacić rat według Planu Younga. Raport ten stał się podstawą konferencji w Lozannie od 16 czerwca 1932, która po długich naradach załatwiła ostatecznie sprawę reparacji. Dawna Ententa zrzekła się należnych jej sum reparacyjnych, w zamian za co Niemcy wpłaciły do Banku Reparacyjnego jednorazowo 3 miliardy RM w bonach, jako globalną sumę reparacji.

Ameryka Od Wolności Do Faszyzmu film napisy pl

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz 6 ostatnia

Panika roku 1907 spowodowała recesję gospodarczą. Wedle szacunków organizacji National Bureau of Economic Research faktyczny spadek wielkości PKB nastąpił pomiędzy majem 1907 a czerwcem 1908 roku. Skorelowane z nią spadki, panika w sektorze bankowym i spadające ceny akcji spowodowały znaczące zakłócenia ekonomiczne. Robert Bruner i Sean Carr w swojej publikacji The Panic of 1907: Lessons Learned from the Market’s Perfect Storm przywołują dane statystyczne, próbując ustalić rozmiar tych zakłóceń. W 1907 roku odnotowano rekordową liczbę bankructw wśród przedsiębiorstw. Produkcja przemysłowa spadła o 11%, import o 26%, a stopa bezrobocia wzrosła z 3 do 8%. W 1909 roku liczba imigrantów spadła do poziomu 750 tysięcy, podczas gdy jeszcze w 1907 roku było to ponad 1,2 mln osób.
Od zakończenia wojny secesyjnej Stany Zjednoczone dotknęło wiele panik gospodarczych o różnej dotkliwości. Ekonomiści Charles Calomiris i Gary Gorton wśród największych z nich wymieniają te, które dotknęły bezpośrednio sektor bankowy i spowodowały zawieszenia akcji kredytowych: panikę roku 1873, panikę roku 1893, panikę roku 1907 i zawieszenie z 1914 roku. Wiele z tych rozległych w skutkach panik było poprzedzone zorganizowanymi działaniami, jak te z 1884 i 1890 roku. Kryzys sektora bankowego w 1986, co do którego również uważano, że do jego pokonania niezbędne będą skoordynowane działania, jest często także klasyfikowany jako panika.
Częstotliwość występujących w owym czasie kryzysów i dotkliwa panika roku 1907 zapoczątkowały medialną debatę na temat reform, które miałyby zapobiegać podobnym sytuacjom. Podkeślano szczególnie nietypową rolę J.P. Morgana. W maju 1908 roku Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował ustawę Aldrich–Vreeland, w której ramach powołano National Monetary Commission (Narodowa Komisja Monetarna), której zadaniem było dokładne zbadanie paniki i zaproponowanie rozwiązań legislacyjnych w zakresie regulacji systemu bankowego. Senator Nelson Aldrich z Partii Republikańskiej, prezes tejże komisji, wyjechał na dwa lata do Europy, aby przyjrzeć się funkcjonowaniu tamtejszego systemu bankowego.

Największą różnicą między europejskim a amerykańskim systemem bankowym był fakt, iż w Stanach Zjednoczonych nie istniała instytucja banku centralnego. Dzięki jego istnieniu kraje europejskie miały możliwość regulacji podaży pieniądza w okresach niskich rezerw. Pogląd, że amerykańska gospodarka była upośledzona bez banku centralnego, nie był niczym nowym. Jeszcze przed opisywaną paniką, w 1907 roku bankier Jacob Schiff z Kuhn, Loeb & Co. w swoim przemówieniu ostrzegał przedstawicieli Nowojorskiej Izby Handlowej, że „dopóki nie będziemy mieli banku centralnego z należytymi kompetencjami w zakresie kontroli źródeł kredytowania, kraj ten będzie doświadczał poważnych i coraz dotkliwszych panik”.
Aldrich zwołał w listopadzie 1910 roku poufną konferencję, zapraszając czołowych amerykańskich finansistów do Jekyll Island Club w stanie Georgia. Podczas tej konferencji mieli omawiać politykę monetarną i funkcjonowanie systemu bankowego. Po tym spotkaniu, Aldrich i Abram Andrew (zastępca sekretarza Departamentu Skarbu Stanów Zjednoczonych), Paul Warburg (reprezentujący Kuhn, Loeb & Co.), Frank A. Vanderlip (następca Jamesa Stillmana na stanowisku prezesa National City Bank of New York, obecnie znanego jako Citibank), Henry P. Davison (wspólnik J.P. Morgan & Company), Charles D. Norton (prezes First National Bank of New York) i Benjamin Strong (reprezentujący J.P. Morgana) zaprezentowali projekt amerykańskiego banku centralnego, który powstał w 1913 roku.

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz 5

Pomimo faktu, że do soboty 2 listopada udało się w Nowym Jorku przywrócić względny spokój, następny kryzys wisiał w powietrzu. Jedna z największych nowojorskich firm brokerskich, Moore & Schley, była mocno zadłużona i groziła jej upadłość. Firma zaciągnęła znaczne pożyczki, używając akcji Tennessee Coal, Iron and Railroad Company (TC&I) jako zabezpieczenia. Wartość akcji, na których notowano bardzo niskie obroty, była niewiadomą. Istniało prawdopodobieństwo, że wiele banków zażąda w poniedziałek przedterminowej spłaty pożyczki, wymuszając masowe upłynnienie walorów TC&I. Gdyby do tego doszło, spowodowałoby to gwałtowny spadek wartości akcji TC&I, niszcząc Moore & Schley i wywołując kolejną panikę na giełdzie.
Aby zapobiec upadkowi Moore & Schley, w sobotę rano Morgan zwołał zebranie w swojej bibliotece. Złożono propozycję nabycia TC&I przez U.S. Steel Corporation – firmę, która powstała z udziałem Morgana, który pomógł w fuzji firm stalowniczych Andrew Carnegiego i Elberta Gary’ego. To w efekcie ocaliłoby Moore & Schley i odsunęło niebezpieczeństwo kryzysu. Kierownictwo i zarząd U.S. Steel wzięło pod uwagę, że firma może odegrać pozytywną rolę w opanowywaniu paniki i złożyło dwie oferty. Według pierwszej udzieliłoby Moore & Schley pożyczki na kwotę 5 milionów dolarów; według drugiej odkupiłoby akcje TC&I po cenie 90 dolarów za sztukę. Do wieczora nie osiągnięto jednak porozumienia i spotkanie zostało odroczone.
Do tego czasu przed Morganem pojawiły się kolejne trudności. Istniała obawa, że Trust Company of America i Lincoln Trust nie dotrwają do poniedziałku. W sobotę wieczorem kilkudziesięciu bankierów zgromadziło się w bibliotece, aby przedyskutować temat kryzysu. Prezesi banków rozliczeniowych zebrali się w pokoju wschodnim, a kierownictwo trustów w pokoju zachodnim. Morgan i osoby zajmujące się sprawą Moore & Schley przenieśli się do biura bibliotekarza. Tam Morgan poinformował swoich doradców, że zgodzi się pomóc Moore & Schley, tylko jeśli trusty wykupią solidarnie swoich najsłabszych braci.
Rozmowy kontynuowano do późnej nocy; nie przyniosły jednak niczego nowego. J.P. Morgan poinformował wówczas przywódcę prezesów trustów o sytuacji Moore & Schley, którego ratowanie wymagało 25 milionów dolarów. Stwierdził także, że nie jest skłonny niczego w tej sprawie zrobić, dopóki nie pojawi się propozycja rozwiązania problemów z trustami. Oznaczało to, że trusty nie mogą oczekiwać dalszej pomocy od Morgana i że będą musiały wypracować własne rozwiązanie.
O 3 w nocy około 120 przedstawicieli banków i trustów zebrało się, aby wysłuchać pełnego raportu o stanie upadających trustów. Trust Company of America był bliski utraty wypłacalności, Lincoln Trust Company brakowało najprawdopodobniej około 1 miliona dolarów do sumy, którą musiał wypłacić depozytariuszom. W trakcie dyskusji bankierzy zorientowali się, że Morgan zamknął ich w bibliotece i ukrył klucz, aby wymusić jakieś rozwiązanie. Znany był wcześniej z podobnych praktyk. Morgan dołączył do rozmów i oznajmił trustom, że muszą zapewnić pożyczkę w wysokości 25 milionów dolarów, aby uratować słabsze instytucje. Prezesi trustów nadal byli niechętni tego typu rozwiązaniom, ale Morgan uświadomił ich, że brak reakcji z ich strony może poskutkować całkowitą zapaścią systemu bankowego. Po znacznych naciskach, około 4.45 na ranem, namówił nieoficjalnego przywódcę trustów do podpisania umowy, po czym do umowy dołączyła reszta przedstawicieli. Po uzyskaniu gwarancji, że sytuacja zostanie rozwiązana, nad ranem Morgan pozwolił bankierom rozejść się do domów.
W niedzielne popołudnie i wieczór, Morgan, Perkins, Baker i Stillman, wraz z Garym i Henrym Clay Frickiem z U.S. Steel, pracowali w bibliotece nad sfinalizowaniem umowy dotyczącej kupna TC&I przez U.S. Steel. Plan przejęcia powstał w ciągu jednego dnia. Pozostała jednak jedna przeszkoda: krucjata prezydenta Roosevelta, który jednym z głównych punktów swojej prezydencji uczynił rozbijanie monopoli.
Frick i Gary udali się nocą do Białego Domu. Chcieli przekonać Roosevelta, aby odrzucił założenia Ustawy Shermana i jeszcze przed otwarciem rynku pozwolił na przejęcie. U.S. Steel już wówczas posiadał około 60% udziałów w rynku. Sekretarz Roosevelta odmówił spotkania, ale Frick i Gary przekonali Jamesa Garfielda, sekretarza zasobów wewnętrznych, aby ten zorganizował bezpośrednie spotkanie z prezydentem. Na mniej niż godzinę przed otwarciem rynków Roosevelt wraz z sekretarzem stanu Elihu Rootem przejrzeli dokumenty dotyczące przejęcia.
Roosevelt wyraził zgodę, a spotkanie podsumował: „Było konieczne z mojej strony, aby decyzję tę podjąć błyskawicznie, jeszcze przed otwarciem giełdy. Sytuacja w Nowym Jorku miała to do siebie, że każda godzina mogła być decydująca. Nie uważam, że ktokolwiek mógłby mnie sprawiedliwie krytykować za niesprzeciwienie się przejęciu w takich okolicznościach”. Informacja pozytywnie wpłynęła na nowojorski rynek. „Commercial & Financial Chronicle” poinformowało, że „ulga, jakiej ta transakcja dostarczyła, była natychmiastowa i rozległa”. Udało się uniknąć kolejnej fali kryzysu.

Jak powstał dług publiczny w Polsce

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz 4

Pomimo zastrzyku gotówki nowojorskie banki były niechętne do udzielania krótkoterminowych pożyczek wspomagających obrót giełdowy. Brak dostępu do funduszy służących do obrotu i kupowania akcji sprawił, że ich ceny wyraźnie spadły. O 13:30 w czwartek 24 października, Ransom Thomas, prezes nowojorskiej giełdy, pośpieszył do biura Morgana, by poinformować go, że będzie zmuszony przerwać sesję. Morgan stwierdził wyraźnie, że spowoduje to katastrofę.
Morgan zwołał spotkanie prezesów nowojorskich banków. Odbyło się w jego biurze o 14. Morgan poinformował ich, że aż 50 domów brokerskich działających na giełdzie zbankrutuje, jeżeli w ciągu 10 minut nie uda się zebrać 25 milionów dolarów. Do 14:16 czternastu prezesów banków przyrzekło 23,6 milionów dolarów, aby nie dopuścić do przerwania sesji. Pieniądze dotarły na giełdę o 14:30, zdążyły wziąć udział w zamknięciu sesji. Do zamknięcia giełdy o 15:00 udzielono pożyczek o wartości 19 milionów dolarów. Udało się uniknąć katastrofy. Morgan, który zwykle unikał prasy, oświadczył dziennikarzom, że „jeśli ludzie pozostawią pieniądze w bankach, wszystko będzie w porządku”.
W piątek sytuacja nie uległa poprawie. Morgan ponownie zwrócił się do prezesów banków, ale tym razem był w stanie przekonać ich jedynie do zagwarantowania 9,7 miliona dolarów. Aby przy pomocy tej sumy utrzymać notowania, zdecydował on, że pieniądze te nie mogą być użyte do finansowania transakcji sprzedaży lewarowanej. Wartość piątkowego obrotu spadła o 33% względem dnia poprzedniego. Giełda z trudem dotrwała do dzwonka zamykającego sesję.

Morgan, Stillman, Baker i pozostali bankierzy nie byli w stanie prowadzić zbiórki pieniędzy w nieskończoność. Nawet Departamentowi Skarbu Stanów Zjednoczonych kończyły się środki. Konieczne było odbudowanie zaufania publicznego, w związku z czym w piątek wieczorem bankierzy utworzyli dwie komisje – jedną, dla wpłynięcia na duchowieństwo, tak by w niedzielę uspokoiło parafian, i drugą dla przedstawienia prasie szeregu wyjaśnień dotyczących organizacji pakietu ratunkowego. Europejski bankier Nathan Rothschild wysłał swoje wyrazy „podziwu i szacunku” dla Morgana. Próbując zwiększyć zaufanie do rynków, sekretarz skarbu Cortelyou przyznał, że jego powrót do Waszyngtonu byłby sygnałem dla Wall Street, że najgorsze już minęło.
Dla zapewnienia swobodnego przepływu kapitału w poniedziałek New York Clearing House wyemitował 100 milionów dolarów w certyfikatach depozytowych, przeznaczając je do obrotu międzybankowego, głównie dla uzgodnienia sald rozliczeniowych, co umożliwiłoby bankom zachowanie rezerwy kapitałowej dla depozytariuszy. Nastroje udało się poprawić głównie dzięki współpracy duchowieństwa i prasy. Istotne znaczenie miała także poprawa sytuacji bilansowej banków.
Wall Street nie była jednak świadoma, że za kulisami starano się właśnie zażegnać kolejny kryzys. W niedzielę wspólnik Morgana George Walbridge Perkins został poinformowany, że aby uniknąć bankructwa, miasto Nowy Jork potrzebuje 20 milionów dolarów. Miasto starało się pozyskać fundusze poprzez standardową emisję obligacji, ale nie przyniosła ona wystarczających środków. W poniedziałek i ponownie we wtorek burmistrz Nowego Jorku George Brinton McClellan zwrócił się o wsparcie do Morgana. Morgan zakontraktował zakup miejskich obligacji o wartości 30 milionów dolarów, gdyż miał świadomość, że sygnały o bankructwie Nowego Jorku miałyby katastrofalne skutki dla rynków finansowych^.

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz 3

Na początku XX wieku trusty rozwijały się bardzo dynamicznie; w ciągu dekady poprzedzającej 1907 roku wartość ich aktywów wzrosła o 244%. W tym samym czasie wartość aktywów banków państwowych wzrosła o 97%, a banków stanowych w Nowym Jorku o 82%. Przywódcami niezwykle ambitnych trustów byli głównie prominenci nowojorskich kręgów społeczno-finansowych. Charles T. Barney, którego ojciec był znanym finansistą, był jednym z najbardziej szanowanych przywódców. Należący do niego Knickerbocker Trust Company był trzecim pod względem wielkości trustem w Nowym Jorku.
W poniedziałek 21 października zarząd Knickerbocker poprosił Barneya o ustąpienie ze stanowiska, głównie ze względu na jego wcześniejsze powiązania z Charlesem W. Morse’em i Augustusem Heinze’em (istnieje podejrzenie, że depozytariusze rozpoczęli wycofywanie środków z Knickerbocker już 18 października). Tego samego dnia National Bank of Commerce ogłosił, że zaprzestaje działalności jako dom clearingowy dla Knickerbockera. 22 października Knickerbocker stał się obiektem klasycznej paniki bankowej. Przed siedzibą poczty zebrał się tłum. Jak podał dziennik „The New York Times”, „na miejsce każdego wychodzącego klienta pojawiało się dziesięciu nowych, żądających swoich pieniędzy [w związku z czym policja] została poproszona o przysłanie ludzi do utrzymania porządku”. W ciągu niecałych trzech godzin z Knickerbocker wycofano 8 milionów dolarów. Krótko po południu trust zmuszony był zawiesić swoją działalność.
Po rozpowszechnieniu tej wiadomości pozostałe banki i trusty znacząco ograniczyły udzielanie nowych pożyczek. Stopy procentowe kredytów dla brokerów poszły w górę, mocno ograniczając finansowanie operacji giełdowych i powodując spadek cen akcji do poziomu nienotowanego od grudnia 1900 roku. Panika szybko objęła pozostałe dwa duże trusty, Trust Company of America i Lincoln Trust Company. Do czwartku 24 października seria krachów zachwiała rynkiem. Problemy odnotowały Twelfth Ward Bank, Empire City Savings Bank, Hamilton Bank of New York, First National Bank of Brooklyn, International Trust Company of New York, Williamsburg Trust Company of Brooklyn, Borough Bank of Brooklyn, Jenkins Trust Company of Brooklyn i Union Trust Company of Providence.

Najsłynniejszy bankier Nowego Jorku, J.P. Morgan, prezes J.P. Morgan & Co. był na spotkaniu kościelnym w Richmond w stanie Virginia, gdy chaos nadszarpnął poczucie pewności nowojorskich bankierów. Morgan posiadał nie tylko największe zasoby pieniężne i najlepsze koneksje, ale również doświadczenie w walce z kryzysami – podczas paniki roku 1893 pomógł ocalić Departament Skarbu Stanów Zjednoczonych. Gdy dotarły do niego wiadomości o panice, w sobotę 19 października, późną nocą, powrócił na Wall Street. Następnego ranka w bibliotece, będącej częścią należącego do Morgana szeregowca z brązowego piaskowca na skrzyżowaniu Madison Avenue i 36th Street, pojawiło się wielu prezesów najpotężniejszych banków i trustów, pragnących podzielić się informacjami i szukających pomocy w konfrontacji z nadchodzącym kryzysem.
Morgan wraz ze współpracownikami po sprawdzeniu ksiąg rachunkowych Knickerbocker Trust stwierdzili, że trust jest niewypłacalny. Postanowili nie interweniować w jego obronie. Jego upadek spowodował jednak panikę skierowaną na wypłacalne trusty, co skłoniło Morgana do przejęcia dowodzenia nad operacją ratunkową. We wtorkowe popołudnie 22 października prezes Trust Company of America poprosił Morgana o pomoc. Tego samego dnia Morgan spotkał się z George’em F. Bakerem, prezesem First National Bank Jamesem Stillmanem z National City Bank of New York (poprzednika Citibanku) oraz sekretarzem skarbu Stanów Zjednoczonych George’em B. Cortelyou. Cortelyou obiecał zdeponować w nowojorskich bankach środki rządowe, zwiększając przez to ich płynność. Po nocnym audycie Trust Company of America, który wykazał, że instytucja jest w dobrej sytuacji finansowej, w środę po południu Morgan oświadczył, „Zatem to jest miejsce, z którego należy zażegnać problemy”.
Gdy rozpoczęto masowe wycofywanie depozytów z Trust Company of America, Morgan pracował ze Stillmanem i Bakerem nad upłynnieniem aktywów firmy, aby umożliwić bankowi spłacenie depozytariuszy. Bank przetrwał cały dzień, ale Morgan był świadom, że aby utrzymać jego wypłacalność kolejnego dnia, potrzebne będą dodatkowe środki. Nocą odbyło się spotkanie z prezesami pozostałych trustów, podczas którego postanowiono, że Trust Company of America otrzyma kredyt w wysokości 8,25 mln dolarów. W czwartek rano Cortelyou wpłacił około 25 milionów dolarów do kilku nowojorskich banków. John D. Rockefeller, najbogatszy człowiek Ameryki, zdeponował kolejne 10 milionów dolarów w National City Bank. Ogromny depozyt sprawił, że bank Stillmana miał największe rezerwy ze wszystkich banków w mieście. Aby wzmocnić wydźwięk tej operacji, Rockefeller zadzwonił do Melvilla Stone’a, menedżera agencji prasowej Associated Press i stwierdził, że płynność Trust Company of America gwarantowana jest połową jego majątku.

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz 2

Panika roku 1907 rozpoczęła się od planu manipulacji ceną akcji United Copper – przedsiębiorstwa stworzonego przez F. Augustusa Heinze’a. Heinze dorobił się fortuny jako miedziowy magnat w Butte, w stanie Montana. W 1906 roku przeprowadził się do Nowego Jorku, gdzie nawiązał bliską znajomość z osławionym bankierem i spekulantem – Charlesem W. Morse’em. Morse, który miał za sobą udaną próbę manipulacji nowojorskim rynkiem lodu, po rozpoczęciu współpracy z Heinze’em przejął kontrolę nad wieloma bankami – wspólnie zasiadali w zarządach co najmniej sześciu banków państwowych, dziesięciu banków stanowych, pięciu trustów i czterech firm ubezpieczeniowych.
Brat Augustusa, Otto obmyślił plan manipulacji ceną United Copper, będąc w przekonaniu, że rodzina Heinze’ów posiada już kontrolę nad większościowym pakietem firmy. Duża liczba należących do Heinze’ów akcji została wypożyczona i Otto przyjął, że wiele akcji zostało pożyczonych przez inwestorów liczących na spadek cen, którzy pożyczone akcje sprzedali z nadzieją na odkupienie ich w późniejszym terminie po niższej cenie, inkasując różnicę – stosując technikę znaną jako krótka sprzedaż. Otto zaproponował zastosowanie wyciskania krótkich pozycji, co polegało na agresywnym zamawianiu jak najwyższej liczby pozostałych w obiegu akcji, a następnie zmuszaniu graczy z krótkimi pozycjami do zapłacenia za pożyczone akcje. Agresywne wykupienie akcji wywindowałoby ich ceny i sprawiło, że gracze z krótkimi pozycjami, nie będąc w stanie odkupić akcji nigdzie indziej, musieliby zwrócić się do Heinze’ów, którzy mogliby zażądać wyższej ceny.
Aby zorganizować finansowanie dla tej operacji, Otto, Augustus i Charles Morse spotkali się z Charlesem T. Barneyem, prezydentem trzeciego pod względem wielkości trustu w mieście, Knickerbocker Trust Company. Barney finansował już wcześniejsze przedsięwzięcia Morse’a, ale odmówił, gdy dowiedział się, ile środków potrzebne jest do przeprowadzenia tej operacji. Pomimo tego Otto zdecydował się podjąć próbę manipulacji kursem United Copper. W poniedziałek 14 października rozpoczął agresywny skup akcji United Copper, których cena wzrosła w ciągu jednego dnia z 39 do 52 dolarów. We wtorek wystosował wezwanie do graczy z krótkimi pozycjami, żądając zwrotu pożyczonych akcji. Cena akcji wzrosła do niemalże 60 dolarów, jednak gracze z krótkimi pozycjami byli w stanie znaleźć mnóstwo ofert sprzedaży akcji United Copper ze źródeł innych niż rodzina Heinze’ów. Otto źle rozpoznał sytuację na giełdzie i cena akcji United Copper znacząco spadła.
We wtorek kurs zamknął się na poziomie 30, a w środę spadł do 10 dolarów za akcję. Otto Heinze był zrujnowany. Obrót akcjami United Copper odbywał się poza budynkiem giełdy, na rynku zewnętrznym, dosłownie na krawężniku (który później przeistoczył się w American Stock Exchange). Po tym krachu dziennik „The Wall Street Journal” informował, że „nie było jeszcze tak dzikich scen na krawężniku, co potwierdzają nawet najstarsi weterani tego rynku”.

Fiasko próby manipulacji ceną akcji sprawiło, że Otto nie był w stanie regulować swoich zobowiązań, a należący do niego dom brokerski Gross & Kleeberg musiał ogłosić bankructwo. We wtorek 17 października, New York Stock Exchange zawiesiła prawo Ottona do uczestnictwa w obrocie giełdowym. W rezultacie upadku United Copper, należący do Augustusa Heinze’a State Savings Bank z Butte w stanie Montana ogłosił niewypłacalność. Bank z Montany trzymał akcje United Copper jako zabezpieczenie niektórych pożyczek oraz działał jako bank korespondent dla Mercantile National Bank z Nowego Jorku, którego prezesem był wówczas Augustus Heinze. Powiązania Augustusa Heinze’a z próbą manipulacji cenami akcji oraz z niewypłacalnym State Savings Bank okazały się nie do zaakceptowania przez zarząd Mercantile National Bank. Zarządowi udało się zmusić Augustusa do rezygnacji ze stanowiska przed przerwą na lunch, jednak było już za późno. Po rozpowszechnieniu informacji o upadku depozytariusze masowo ruszyli do oddziałów, aby podjąć zdeponowane w Mercantile National Bank środki. Bank posiadał dość środków, aby przetrzymać kilka dni, jednak klienci zaczęli wycofywać pieniądze z banków należących do wspólnika Heinze’a, Charlesa W. Morse’a. Panika bankowa wybuchła w należących do Morse’a National Bank of North America oraz New Amsterdam Bank. W obawie przed skutkami, jakie zrujnowana reputacja Heinze’a i Morse’a może przynieść całemu systemowi bankowemu, New York Clearing House (konsorcjum nowojorskich banków) zmusiło Morse’a i Heinze’a do rezygnacji ze wszystkich interesów związanych z bankowością. W weekend po próbie Heinze’ów ślady paniki w systemie bankowym nie były jeszcze widoczne. Środki, które wycofywano z banków powiązanych z Heinze’em, były umieszczane w innych bankach Nowego Jorku.

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz1

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 (ang. The Panic of 1907, 1907 Bankers’ Panic) – kryzys finansowy, który miał miejsce w Stanach Zjednoczonych, gdy nowojorska giełda zanotowała rekordowe spadki cen akcji w wysokości niemal 50% w stosunku do szczytu z poprzedniego roku. Czynniki, które przyczyniły się do wywołania paniki, to trwająca wówczas recesja oraz liczne wcześniejsze paniki bankowe i upadki trustów. Panika 1907 roku z biegiem czasu rozprzestrzeniła się na cały kraj, gdy wiele stanowych i lokalnych banków oraz przedsiębiorstw ogłosiło bankructwo. Głównymi przyczynami paniki było ogłoszenie niewypłacalności przez kilka nowojorskich banków oraz spadek zaufania depozytariuszy, pogłębiony dodatkowo nieregulowanymi zakładami typu „bucket shop” oferowanymi przez spekulacyjne biura maklerskie.
Kryzys rozpoczęła w październiku 1907 roku nieudana próba manipulacji ceną akcji United Copper Company. Fiasko sprawiło, że banki, które kredytowały to przedsięwzięcie, doznały zakłóceń płynności, co następnie objęło także banki stowarzyszone i trusty, prowadząc zaledwie w ciągu tygodnia do upadku Knickerbocker Trust Company – trzeciego pod względem wielkości w Nowym Jorku. Upadek tego trustu oraz wycofanie rezerw z banków nowojorskich przez banki regionalne wzmogło poczucie zagrożenia wśród pozostałych trustów. Panika rozszerzyła się na cały kraj, gdy klienci rozpoczęli masowe wycofywanie środków z banków regionalnych.
Pogłębieniu się paniki zapobiegła w pewnej mierze interwencja finansisty J.P. Morgana, który zagwarantował duże ilości własnych środków na zwiększenie płynności systemu bankowego oraz przekonał do tego pomysłu innych nowojorskich bankierów. W tamtym okresie Stany Zjednoczone nie posiadały banku centralnego, który byłby w stanie przywrócić płynność rynku. W listopadzie kryzys wydawał się w znacznym stopniu opanowany, jednak wkrótce nastąpiła jego druga fala, gdy duża firma brokerska zaciągnęła znaczną pożyczkę, używając jako zabezpieczenia akcji firmy Tennessee Coal, Iron and Railroad Company (TC&I). Spadku notowań walorów TC&I uniknięto dzięki awaryjnemu przejęciu firmy przez należące do Morgana U.S. Steel. W tych okolicznościach przejęcie uzyskało akceptację nastawionego antymonopolowo prezydenta Theodora Roosevelta. W 1908 roku senator Nelson Aldrich ustanowił i poprowadził komisję, której celem było zbadanie przyczyn kryzysu oraz przedstawienie propozycji zmian prawnych, które miałyby podobnym kryzysom zapobiegać. Doprowadziło to do powstania Systemu Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych, znanej także jako Fed.

Po tym, jak w 1836 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Andrew Jackson pozwolił, aby wygasła koncesja Second Bank of the United States, Stany Zjednoczone nie posiadały żadnego banku centralnego, a podaż pieniądza w Nowym Jorku zmieniała się wraz z rocznym cyklem rolniczym w kraju. Każdej jesieni, gdy skupowano plony, pieniądze wypływały z miasta. W celu przyciągnięcia ich z powrotem podnoszono stopy procentowe. Powodowało to, że zagraniczni inwestorzy przenosili swoje środki do Nowego Jorku, korzystając na wyższym oprocentowaniu. Od momentu, gdy w styczniu 1906 roku indeks giełdowy Dow Jones osiągnął wartość 103 punktów, rynek rozpoczął umiarkowaną korektę, która trwała do końca roku. Trzęsienie ziemi z kwietnia 1906 roku, które zniszczyło San Francisco, przyczyniło się do zwiększenia niestabilności rynku, uruchamiając strumień pieniędzy przesyłanych z Nowego Jorku do San Francisco w celu udzielenia pomocy przy odbudowie miasta. Kolejne wahania podaży pieniądza nastąpiły pod koniec roku 1906, gdy bank centralny Wielkiej Brytanii – Bank of England – podniósł swoje stopy procentowe, co zatrzymało w Londynie większą, niż przewidywano, ilość pieniądza. Od stycznia, gdy ceny akcji osiągnęły swój szczyt, do lipca 1906 roku spadły o 18%. Do końca września rynek akcji odzyskał około połowy wcześniej poniesionych strat.
W lipcu 1906 roku weszła w życie ustawa Hepburna, która przekazała prawo do ustalania maksymalnych taryf przewozowych w kolejnictwie w ręce Międzystanowej Komisji ds. Handlu (ICC). Pociągnęło to za sobą spadek wartości akcji spółek kolejowych. Pomiędzy wrześniem 1906 roku a marcem 1907 roku rynek akcji stracił na wartości 7,7%. Pomiędzy 9 i 26 marca akcje spadły o kolejne 9,8% (marcowe spadki są czasem określane mianem „paniki bogacza”). Gospodarka kraju pozostała niestabilna przez całe lato. Rynek doznał kilku wstrząsów: akcje firmy Union Pacific, jedne z najpopularniejszych akcji używanych jako zabezpieczenie kredytów, spadły o 50 punktów; czerwcowa oferta obligacji miasta Nowego Jorku zakończyła się niepowodzeniem; w sierpniu firma Standard Oil Company została ukarana grzywną w wysokości 29 milionów dolarów za naruszenie przepisów prawa dotyczących ochrony konkurencji. W ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 1907 roku ceny akcji spadły o 24,4%.
27 lipca tygodnik „Commercial & Financial Chronicle” zamieścił informację: „rynek pozostaje niestabilny... gdy tylko ukazały się oznaki ożywienia, starczyła sugestia o możliwości odpływu pieniędzy do Paryża, aby zatrzęsło całym rynkiem. Wzrosty i nadzieja na nie, znikły”. W 1907 roku wystąpiło kilka panik bankowych poza Stanami Zjednoczonymi: w kwietniu i w maju w Egipcie, w maju i w czerwcu w Japonii, na początku października w Hamburgu i Chile. Jesień zawsze była okresem, w którym system bankowy był szczególnie niestabilny; w połączeniu ze wzburzonym rynkiem akcji nawet niewielki wstrząs mógł mieć groźne skutki.

Profesor Ancyparowicz o giełdzie i emeryturach

System Rezerwy Federalnej, potocznie Rezerwa Federalna

 Bank centralny Stanów Zjednoczonych.

Bank ten powstał na mocy Ustawy o Rezerwie Federalnej z 1913 roku. Ustawa była wielokrotnie nowelizowana, najistotniejsze zmiany wprowadzono w latach 1933 i 1935 oraz w 2010 r. Ustawy z lat 30. XX w. utworzyły z siedmioosobowej Rady Gubernatorów faktyczne jądro decyzyjne banku. Ponadto ustawą bankową (Banking Act 1933) utworzono Komitet ds. Operacji Otwartego Rynku (FOMC) odpowiedzialny za decyzje w przedmiocie kształtowania założeń polityki pieniężnej USA. Jednocześnie kolejną ustawą bankową (Banking Act 1935) przyznano w tym gremium większość absolutną powoływanym przez prezydenta członkom Rady Gubernatorów. Ustawa Dodda-Franka z 2010 zmodyfikowała natomiast sposób wyboru prezesów poszczególnych banków SRF, zwiększyła także uprawnienia nadzorcze banku nad sektorem finansowym w USA oraz uporządkowała kwestie rozliczania banku z jego działalności.

Pierwszymi instytucjami mającymi zadania banku centralnego były First Bank of United States działający w latach 1791-1811 i Second Bank of the United States (1816-1836). Różniły się w wielu miejscach od dzisiejszych banków centralnych (4/5 akcji tak pierwszego, jak i drugiego banku znajdowało się w rękach prywatnych, zarządzało nim 25 dyrektorów, z czego tylko 5 było mianowanych przez rząd federalny). Ich specyfika przejawiała się także w tym, że działały na mocy przyznanej przez rząd federalny 20-letniej licencji. Niepodważalną zaletą obydwu instytucji było to, że poprzez sieć oddziałów usprawniały transfer środków federalnych na terytorium USA, uzyskały także środki do dyscyplinowania banków komercyjnych do wykupu wyemitowanych przez nie pieniędzy.
W latach Ery Wolnej Bankowości (1837-1862) formalnie nie było banku centralnego działającego na terytorium całych Stanów Zjednoczonych Ameryki, a banki działały na podstawie regulacji stanowych (co w efekcie doprowadziło do tego, że wydawały różne banknoty, miały niejednolite wymagania co do rezerw itd). Brak nadzoru powodował bankructwo połowy banków, a średni czas ich funkcjonowania wynosił pięć lat. W 1863 ustanowiono system banków krajowych (także prywatnych), ujednolicono pieniądz i wprowadzono nadzór nad bankami krajowymi (nadzorcą był funkcjonujący do dziś przy Departamencie Skarbu Urząd Kontrolera Waluty – OCC).
W wyniku paniki bankowej z 1907 roku w listopadzie 1910 senator Nelson Aldrich zwołał poufną konferencję, zapraszając czołowych amerykańskich finansistów do Jekyll Island Club w stanie Georgia. Podczas tej konferencji mieli omawiać politykę monetarną i funkcjonowanie systemu bankowego. Po tym spotkaniu, Aldrich i Abram Andrew (zastępca sekretarza Departamentu Skarbu Stanów Zjednoczonych), Paul Warburg (reprezentujący Kuhn, Loeb & Co.), Frank A. Vanderlip (następca Jamesa Stillmana na stanowisku prezesa National City Bank of New York, obecnie znanego jako Citibank), Henry P. Davison (wspólnik J.P. Morgan & Company), Charles D. Norton (prezes First National Bank of New York i Benjamin Strong (reprezentujący J.P. Morgana) zaprezentowali projekt ustawy tworzącej amerykański bank centralny.
Wbrew powszechnej opinii nie stał się on jednak powszechnie obowiązującym prawem w USA. Partia Aldricha przegrała bowiem wybory do Kongresu w 1910 r. (co nie dawało mu szansy na przeforsowanie projektu ustawy), natomiast wybrany w 1912 r. prezydent elekt Woodrow Wilson widząc potrzebę głębokiej reformy prawa bankowego USA skupił wokół siebie własną grupę polityków i ekspertów i to z tego środowiska wyszedł głosowany póżniej w Kongresie projekt ustawy. Najważniejsze postacie z tego gremium to szefowie stosownych komisji Kongresu właściwych do spraw bankowości – Carter Glass (kongresmen) i Robert Owen (senator). Ważną postacią był także Henry Parker Willis (profesor ekonomii na Washington and Lee University). Pod koniec grudnia 1912 r. przedstawili oni prezydentowi elektowi projekt ustawy. Po wielu negocjacjach – zarówno tych podjętych w Kongresie, jak i przeprowadzonych wraz z Komisją Monetarną Amerykańskiego Stowarzyszenia Bankowego (American Banking Association) ostateczny tekst ustawy powołującej bank centralny USA został uchwalony przez Kongres i podpisany 23 grudnia 1913 przez prezydenta Woodrowa Wilsona.

System Rezerwy Federalnej składa się z Rady Gubernatorów (Board of Governors), rozlokowanych na terytorium USA 12 banków SRF (Federal Reserve banks) oraz ich oddziałów (Federal Reserve banks branch) i Federalnego Komitetu ds. Operacji Otwartego Rynku (Federal Open Market Committee). Za część systemu są także uważane banki członkowskie (member banks).

• Rada Gubernatorów składa się z 7 członków powoływanych przez prezydenta za radą i zgodą Senatu na 14 lat. Spośród członków Rady prezydent wybiera – na 4 lata – przewodniczącego oraz (od wejścia w życie ustawy Dodda-Franka w 2010) dwóch wiceprzewodniczących przy czym jeden z wiceprezesów zastępuje prezesa podczas jego nieobecności na posiedzeniach Rady, drugi natomiast odpowiada za rozwój polityki nadzoru i działalności regulacyjnej banku centralnego (Vice Chairman for Supervision). Od 1977 r. osoby te są osobno zatwierdzane na te stanowiska przez Senat. W dniu 9 października 2013 prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama nominował Janet Yellen na stanowisko przewodniczącej Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych. 6 stycznia 2014 jej wybór został zatwierdzony przez amerykański Senat stosunkiem głosów 56 „za” do 26 „przeciwko”. 1 lutego 2014 zastąpiła Bena Bernanke, który pełnił tę funkcję od 2006.
• 12 banków Systemu Rezerwy Federalnej (Federal Reserve banks). Odpowiadają one za określony obszar kraju (dystrykt). Poza uprawnieniami zarezerwowanymi dla Rady Gubernatorów oraz FOMC każdy z nich jest quasi-bankiem centralnym na swoim terenie, realizując przy tym większość codziennych zadań całego systemu (np. wprowadzanie i wycofywanie gotówki, pełnienie funkcji rozliczeniowych, wykonywanie zadań nadzorczych czy zapewnienie ochrony praw konsumenta). Każdy z banków za zgodą Rady Gubernatorów może (a na polecenie Rady musi) założyć oddział (obecnie są 24). Poszczególne banki Fed posiadają własne mienie, na które składają się aktywa zwyczajnie gromadzone przez banki centralne. Każdy z banków posiada 9-osobową Radę Dyrektorów (Reserve Bank boards of directors) składającą się z osób wybranych w trzech grupach – „A” (reprezentują w zarządzie interesy akcjonariuszy – tj. poszczególne banki), „B” reprezentują mieszkańców danego dystryktu, a wybierane są spośród osobistości ze świata przemysłu i handlu danego dystryktu) oraz „C” (również reprezentują mieszkańców danego dystryktu i również wybierane są spośród osobistości ze świata przemysłu i handlu danego dystryktu, ale są powoływani przez Radę Gubernatorów SRF). Każdy z banków SRF jest reprezentowany (np. na posiedzeniach FOMC) przez wybieranego na pięć lat przez Radę Dyrektorów banku SRF (ale tylko w składzie dyrektorów z grupy B i C) prezesa banku SRF (president of the Reserve Bank). Wybór musi jednak zostać zatwierdzony przez Radę Gubernatorów SRF.
• Federalny Komitet do spraw Operacji Otwartego Rynku (Federal Open Market Committee) podejmuje decyzje dotyczące operacji otwartego rynku. Komitet składa się z dwunastu członków – siedmiu z nich stanowią członkowie Rady Gubernatorów SRF, natomiast pięciu pozostałych to prezesi banków SRF z prawem głosu (poza prezesem nowojorskiego banku SRF przysługuje ono im rotacyjnie).
• banki członkowskie SRF (member banks). Są akcjonariuszami właściwego miejscowo banku SRF. Zalicza się do nich wszystkie banki działające na prawie federalnym oraz banki, które dobrowolnie zgłosiły chęć przynależności do SRF – a działają na podstawie prawa poszczególnych stanów.

Inny charakter od wyżej wymienionych organów ma utworzony ustawą Dodda-Franka w 2010 r. i działający w ramach SRF Urząd Finansowej Ochrony Konsumentów (Consumer Financial Protection Bureau). Na mocy tej ustawy również System Rezerwy Federalnej stał się częścią struktury innego organu – Rady ds. Monitorowania Stabilności Finansowej (Financial Stability Oversight Council), która to odpowiada za nadzór makroostrożnościowy nad sektorem finansowym w USA.
Jako organy banku wymienia się także organy wykonujące zadania o charakterze pomocniczym względem SRF. Zalicza się do nich Federalny Komitet Doradczy, Radę Doradczą ds. Lokalnych Instytucji Depozytowych oraz Radę Walidacyjną.

Wszystkie uzyskane zyski są w pierwszej kolejności przeznaczane na wypłatę 6% rocznych dywidend dla banków członkowskich; pozostała kwota zostaje przekazana Departamentowi Skarbu USA. Dla przykładu, w 2007 roku Departament Skarbu dostał powyżej 97% uzyskanego zysku.

Raport Klubu Rzymskiego

Granice Wzrostu  – wydana przez Klub Rzymski w 1972 książka analizująca przyszłość ludzkości wobec wzrostu liczby mieszkańców Ziemi oraz wyczerpujących się jakoby zasobów naturalnych. Autorami opracowania są: Donella H. Meadows, Dennis L. Meadows, Jørgen Randers i William W. Behrens III

Podstawowym założeniem autorów była obserwacja, że parametry związane ze zużyciem zasobów przez ludzkość charakteryzują się wzrostem wykładniczym, a dostępne zasoby pozostają stałe w związku z czym nieuniknione jest osiągnięcie w krótkim czasie sytuacji, w której dalszy wzrost będzie niemożliwy ze względu na brak zasobów. Jest to rozbudowana wersja statycznej teorii zasobów Malthusa, oparta o większą liczbę parametrów niż żywność.
Twórcy pracy analizowali pięć wskaźników: produkcję przemysłową per capita, populację, żywność per capita, nieodnawialne zasoby naturalne i zanieczyszczenie środowiska. Na podstawie tych parametrów i matematycznego modelu świata o nazwie World3 wygenerowali 3 scenariusze rozwoju gospodarczego (standardowy, stabilny i z pełnym wykorzystaniem technologii) i doszli do wniosku, że:
 

	Jeśli obecne trendy wzrostowe światowej populacji, industrializacji, zanieczyszczenia, produkcji żywności i zużycia zasobów zostaną utrzymane to w ciągu najbliższych stu lat osiągnięte zostaną granice wzrostu tej planety. Najbardziej prawdopodobnym skutkiem będzie raczej gwałtowny i niekontrolowany spadek zarówno liczebności populacji jak i produkcji przemysłowej. — The Limits To Growth, 1972, str. 32

Dwa z tych scenariuszy (standardowy i z pełnym wykorzystaniem technologii), w granicach poczynionych założeń, wskazują na możliwość załamania wzrostu produkcji przemysłowej, produkcji żywności i ludzkiej populacji w połowie XXI wieku. Późniejsze porównania z rzeczywistym rozwojem tych 5 analizowanych wskaźników pokazują poprawność przywidywań w latach 1970-2000, w szczególności dla modelu standardowego.
Równowaga światowa może według Klubu zostać osiągnięta poprzez ograniczenie wzrostu liczby ludności, zmniejszenie zużycia zasobów nieodnawialnych oraz racjonalne zużywanie surowców odnawialnych. W szczególności, autorzy przyjęli że możliwe jest zbudowanie "modelu zrównoważonego" jeśli zostaną spełnione następujące warunki:

• populacja ma dostęp do stuprocentowo skutecznych metod kontroli urodzin,
• średni pożądany rozmiar rodziny to dwójka dzieci,
• system ekonomiczny utrzymuje średnią produkcję przemysłową per capita na poziomie z 1975 roku; nadmiarowe zdolności produkcyjne są wykorzystywane do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych zamiast zwiększania poziomu inwestycji kapitałowych w przemyśle powyżej poziomu deprecjacji (rather than increasing the industrial capital investment rate above the depreciation rate).

Wbrew niektórym doniesieniom, raport nie przywidywał wyczerpania zasobów naturalnych przed końcem XX wieku . Raport zawiera szereg wyliczeń dotyczących aktualnych zasobów rozmaitych surowców naturalnych oraz trzy rodzaje poglądowych wyliczeń czasu ich wyczerpania się – przy założeniu zużycia statycznego (na takim samym poziomie jak w 1970 roku), wykładniczego (utrzymanie trendu wzrostowego) oraz wykładnicze przy założeniu, że zasoby będą pięciokrotnie większe (by uwzględnić złoża odkryte w przyszłości). Nie były to jednak prognozy, a prezentacja efektów wykładniczego wzrostu użycia surowców w porównaniu z modelem statycznym, nawet przy zwielokrotnieniu istniejących złóż. Jak stwierdzono w raporcie, rzeczywiste zmiany dostępności tych surowców nie dadzą się opisać żadnym z tych prostych modeli. .
Na przykład dla ropy naftowej przyjęto następujące wartości:

• aktualne zasoby światowe – baryłek (1970)
• wyczerpanie zasobu w modelu "statycznym" – 31 lat (2001 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym – 20 lat (1990 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym i zasobem pomnożonym pięciokrotnie – 50 lat (2020 rok)

W odniesieniu do ropy naftowej potwierdzone (P90) zasoby w 2008 roku wynosiły baryłek. Przy wielkości produkcji na rok 2008, przy założeniach, że pozostanie ona stała, a nowe złoża nie zostaną odkryte (jak w powyższych najprostszym modelu statycznym), wystarczyłoby na następne 54 lata (2062 rok).
Analogiczne wyliczenia dla złota:

• aktualne zasoby światowe – uncji jubilerskich (1970)
• wyczerpanie zasobu w modelu "statycznym" – 11 lat (1981 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym – 9 lat (1979 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym i zasobem pomnożonym pięciokrotnie – 29 lat (1999 rok)

W 2009 roku potwierdzono wydobycie uncji jubilerskich złota i ocenia się, że stanowi to około 60% całkowitych zasobów światowych.
Raport prezentuje też wyliczenia bardziej zaawansowanego modelu dla wydobycia i ceny chromu z uwzględnieniem takich czynników jak różna jakość rud, nowe technologie wydobycia, koszty wydobycia, elastyczność popytu i zastępowanie innymi surowcami. Wyliczenia dla 3 powyższych modeli:

• aktualne zasoby światowe – ton (1970)
• wyczerpanie zasobu w modelu "statycznym" – 420 lat (2390 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym – 95 lat (2065 rok)
• wyczerpanie zasobu w modelu wykładniczym i zasobem pomnożonym pięciokrotnie – 154 lat (2124 rok)

Z wykorzystaniem bardziej zaawansowanego modelu zużycie chromu spada do zera po 125 latach (2095 rok), z ciągle pozostałymi, ale nieopłacalnymi w wydobyciu rezerwami (5% początkowych złóż), w sytuacji kiedy 60% zastosowań jest zaspokojonych przez inne surowce. Przy podwojeniu istniejących złóż, czas opłacalnego wykorzystania chromu zwiększa się zaledwie o 20 lat (2115 rok) .
Prognozy dotyczące produkcji żywności były sprzeczne z szacunkami i prognozami przygotowywanymi w późniejszym czasie przez International Food Production Research Institute.
Jednym z parametrów branych pod uwagę w książce przy rozważaniu zanieczyszczeń było stężenie atmosferyczne dwutlenku węgla i prognozowane wartości odpowiadają dość dokładnie krzywej Keelinga.

Dług publiczny

Dobre rządzenie

Dobre rządzenie - jedna z trzech głównych (obok podejścia tradycyjnego i nowego zarządzania publicznego) koncepcji zarządzania w sektorze publicznym. Przez „rządzenie” rozumie się proces podejmowania i wprowadzania w życie określonych decyzji. Dobre rządzenie oznacza podejmowanie decyzji oraz działań, charakteryzujące się angażowaniem wszystkich zainteresowanych stron, praworządnością, przejrzystością, odpowiadaniem na potrzeby społeczne, dążeniem do konsensusu, uwzględnianiem głosów mniejszości, efektywnością, jak również szeroko rozumianą odpowiedzialnością wobec społeczeństwa.
W polskiej kulturze prawnej zasady dobrego rządzenia są rzadko spotykane. W 2012 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka zarzucił ZUS naruszanie prawa obywateli do dobrej administracji. Poszkodowane przez ZUS osoby w wieku przedemerytalnym najpierw otrzymały od ZUS emeryturę i rezygnowały z pracy, a po kilkunastu miesiącach była ona im odbierana w trybie decyzji administracyjnej ZUS. Trybunał podkreślił, że decyzje o odebraniu emerytur były zgodne z prawem i przeważnie zasadne, ale zasady dobrej administracji naruszało postępowanie ZUS w tych przypadkach – najpierw nieuzasadnione przyznanie świadczeń, a następnie odebranie ich w trybie natychmiastowym, bez weryfikacji przed sądem, a następnie przewlekłe postępowanie sądowe, w trakcie którego poszkodowane osoby były pozbawione środków do życia.

Zasady dobrego rządzenia:

• uczestnictwo – wszyscy członkowie społeczeństwa (obywatele) uczestniczą w procesie rządzenia; uczestnictwo może przyjmować formę bezpośrednią lub pośrednią (uczestnictwo za pośrednictwem przedstawicieli lub instytucji);
• praworządność – rządzenie odbywa się na podstawie i w granicach prawa; przestrzegane są prawa człowieka, w szczególności te odnoszące się do mniejszości; nad przestrzeganiem prawa czuwają bezstronne służby policyjne i niezawisłe sądy;
• przejrzystość – podejmowanie i wprowadzanie w życie decyzji odbywa się zgodnie z ustalonymi zasadami i procedurami; informacja na ich temat jest jawna, zrozumiale prezentowana oraz przekazywana osobom, których dane decyzje dotyczą;
• odpowiadanie na potrzeby – instytucje współuczestniczące w rządzeniu biorą pod uwagę potrzeby wszystkich interesariuszy; potrzeby zaspokajane są w miarę możliwości na bieżąco (lub w najszybszym możliwym terminie) jak się pojawiają;
• konsensus – ze względu na wielość aktorów, punktów widzenia oraz interesów indywidualnych i grupowych wypracowywane są szerokie konsensusy, które odpowiadają na teraźniejsze i przyszłe potrzeby społeczeństwa jako całości;
• równość i włączanie – wszyscy członkowie społeczeństwa mają możliwość wpływania (i poczucie, że mogą wpływać) na proces rządzenia; w szczególności w proces rządzenia włączane są jednostki i grupy politycznie i ekonomicznie słabsze;
• efektywność – efekty rządzenia odpowiadają na potrzeby społeczne, przy czym osiągane są przy najlepszej – z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska naturalnego – alokacji dostępnych zasobów;
• odpowiedzialność – instytucje publiczne, sektor prywatny oraz organizacje społeczne odpowiadają za swoje decyzje i działania przed całym społeczeństwem, a w szczególności odpowiadają wobec tych interesariuszy, na których oddziałują.

Niesprawności państwa

Niesprawności państwa – kategoria oceny skuteczności działania państwa. Nieefektywność i niesprawiedliwość działań państwa głosi teoria wyboru publicznego, która stosuje metodologię ekonomii do analizy procesów politycznych. Jednocześnie brak jest jednolitej teorii niesprawności sektora publicznego. Negatywny stosunek badaczy do interwencji państwa wynikał z dokonujących się w latach 60. XX wieku zmian w funkcjonowaniu gospodarek krajów wysoko rozwiniętych - niskiej efektywności działań państwa, a jednocześnie sytuacji bliskiej pełnego zatrudnienia. Niesprawność państwa przejawia się w tych samych sferach co niedoskonałość rynku, tj. w sferze alokacji, stabilizacji i podziału.
Jeśli chodzi o alokacyjną (właścicielską) funkcję państwa, to powstała w latach 60. szkoła praw własności (property rights) wykazała braki modelu własności państwowej pod względem efektywności ekonomicznej. Państwo jako właściciel wykazuje również inne antyefektywnościowe zachowania - miękkie finansowanie przedsiębiorstw oraz stosowanie personalnych (a nie kompetencyjnych) kryteriów w obsadzie i ocenie kadry kierowniczej przedsiębiorstw publicznych. Szkoła praw własności postulowała zatem ograniczenie zakresu własności państwowej oraz prywatyzację. Literatura antyetatystyczna głosi także ekonomiczną zawodność państwa jako regulatora procesów alokacyjnych w gospodarce, który ustala makro- i mikroekonomiczne warunki funkcjonowania podmiotów rynkowych, podkreślając, że zamiast ochrony interesu publicznego realizuje ono interesy urzędników państwowych (teoria regulacji publicznej). Deregulacja (liberalizacja) gospodarek, czyli usuwanie administracyjnych barier "wejścia" firm na rynek i "wyjścia" z niego, swoboda kształtowania przez nie cen i produkcji, to środek proponowany przez antyetatystów przeciw państwowej kontroli nad rynkiem.
Zawodność stabilizacyjna państwa wyraża się w rzeczywistej niemożności stabilizowania gospodarki (w krótkim i długim okresie) za pomocą instrumentów popytowych, tj. pobudzających wzrost produkcji i zatrudnienia. Wynika to z następujących mechanizmów:

• opóźnień w mechanizmie monetarnym – produkcja i zatrudnienie reagują odpowiednio długo, zwykle 6 do 18 miesięcy, i zmiennie na zmiany stóp procentowych);
• efektu wypychania – wzrost wydatków rządowych powoduje wzrost stóp procentowych, wypieranie wydatków prywatnych i spadek popytu;
• politycznego cyklu koniunkturalnego – decyzje państwa o wydatkach budżetowych i podaży pieniądza są podporządkowane doraźnym celom politycznym, co destabilizuje realne procesy gospodarcze;
• oczekiwań inflacyjnych – co sprawia, że pobudzanie popytu jest nieskuteczne w krótkim okresie;
• realnego cyklu koniunkturalnego – szoki podażowe, jak wstrząsy technologiczne, zmiany oczekiwań konsumentów i inne wielkości realne, zakłócają oddziaływanie instrumentów popytowych na sferę produkcji i zatrudnienia.

Zawodność stabilizacyjna państwa jest argumentem przeciw aktywnej polityce stabilizacyjnej (pieniężnej i fiskalnej).
Przejawami niesprawności państwa w sferze podziału (redystrybucji) są nieskuteczność w ograniczaniu rozpiętości dochodów i sfer ubóstwa, a także antyprzedsiębiorczy, antymotywacyjny i antyinflacyjny charakter programów opieki społecznej. Zamiast progresji podatkowej antyetatowcy zalecają podatek liniowy, zaś w miejsce repartycyjnego systemu ubezpieczeń społecznych - prywatne fundusze emerytalne.
W ocenie niesprawności państwa podstawowe znaczenie przypisuje się kosztom transakcji, które są skutkiem braku informacji, partykularyzmu i oportunizmu w osiąganiu własnych celów przez rząd, partie polityczne (maksymalizacja głosów wyborców) oraz biurokracji państwowej (władza, przywileje). W wypadku swoistego układu kosztów transakcji, tzn. gdy niesprawność rynku współwystępuje z niesprawnością państwa, pojawia się "defekt instytucjonalny". Znaczenie niedoskonałej informacji i tzw. niekompletnych rynków uwypukla Joseph E. Stiglitz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 2001 roku, dokonując analogii między niesprawnością rynku i niesprawnością sektora publicznego (public failure).
Niesprawności systemów (nierynkowych) opartych na hierarchii są związane, podobnie jak niesprawności rynkowe, z ryzykiem nadużycia. Problem ten wiąże się z wielorakością celów i wynikających stąd wskaźników efektywnego działania instytucji publicznych, większą liczbą poziomów oraz występującymi relacjami pełnomocnictwa (w warunkach asymetrii informacji).
Kontrola działań administracji jest metodą ograniczania jej uznaniowości, a może przejawiać się we wprowadzaniu ściśle określonych reguł działania, ustanowienia ograniczeń deficytów budżetów, zapewnieniu niezależności banku centralnego od władz politycznych, w dostępie do informacji oraz aktywnym udziale obywateli i grup społecznych w życiu politycznym i działalności administracji.