Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 cz1

Panika roku 1907, panika bankowa roku 1907 (ang. The Panic of 1907, 1907 Bankers’ Panic) – kryzys finansowy, który miał miejsce w Stanach Zjednoczonych, gdy nowojorska giełda zanotowała rekordowe spadki cen akcji w wysokości niemal 50% w stosunku do szczytu z poprzedniego roku. Czynniki, które przyczyniły się do wywołania paniki, to trwająca wówczas recesja oraz liczne wcześniejsze paniki bankowe i upadki trustów. Panika 1907 roku z biegiem czasu rozprzestrzeniła się na cały kraj, gdy wiele stanowych i lokalnych banków oraz przedsiębiorstw ogłosiło bankructwo. Głównymi przyczynami paniki było ogłoszenie niewypłacalności przez kilka nowojorskich banków oraz spadek zaufania depozytariuszy, pogłębiony dodatkowo nieregulowanymi zakładami typu „bucket shop” oferowanymi przez spekulacyjne biura maklerskie.
Kryzys rozpoczęła w październiku 1907 roku nieudana próba manipulacji ceną akcji United Copper Company. Fiasko sprawiło, że banki, które kredytowały to przedsięwzięcie, doznały zakłóceń płynności, co następnie objęło także banki stowarzyszone i trusty, prowadząc zaledwie w ciągu tygodnia do upadku Knickerbocker Trust Company – trzeciego pod względem wielkości w Nowym Jorku. Upadek tego trustu oraz wycofanie rezerw z banków nowojorskich przez banki regionalne wzmogło poczucie zagrożenia wśród pozostałych trustów. Panika rozszerzyła się na cały kraj, gdy klienci rozpoczęli masowe wycofywanie środków z banków regionalnych.
Pogłębieniu się paniki zapobiegła w pewnej mierze interwencja finansisty J.P. Morgana, który zagwarantował duże ilości własnych środków na zwiększenie płynności systemu bankowego oraz przekonał do tego pomysłu innych nowojorskich bankierów. W tamtym okresie Stany Zjednoczone nie posiadały banku centralnego, który byłby w stanie przywrócić płynność rynku. W listopadzie kryzys wydawał się w znacznym stopniu opanowany, jednak wkrótce nastąpiła jego druga fala, gdy duża firma brokerska zaciągnęła znaczną pożyczkę, używając jako zabezpieczenia akcji firmy Tennessee Coal, Iron and Railroad Company (TC&I). Spadku notowań walorów TC&I uniknięto dzięki awaryjnemu przejęciu firmy przez należące do Morgana U.S. Steel. W tych okolicznościach przejęcie uzyskało akceptację nastawionego antymonopolowo prezydenta Theodora Roosevelta. W 1908 roku senator Nelson Aldrich ustanowił i poprowadził komisję, której celem było zbadanie przyczyn kryzysu oraz przedstawienie propozycji zmian prawnych, które miałyby podobnym kryzysom zapobiegać. Doprowadziło to do powstania Systemu Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych, znanej także jako Fed.

Po tym, jak w 1836 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Andrew Jackson pozwolił, aby wygasła koncesja Second Bank of the United States, Stany Zjednoczone nie posiadały żadnego banku centralnego, a podaż pieniądza w Nowym Jorku zmieniała się wraz z rocznym cyklem rolniczym w kraju. Każdej jesieni, gdy skupowano plony, pieniądze wypływały z miasta. W celu przyciągnięcia ich z powrotem podnoszono stopy procentowe. Powodowało to, że zagraniczni inwestorzy przenosili swoje środki do Nowego Jorku, korzystając na wyższym oprocentowaniu. Od momentu, gdy w styczniu 1906 roku indeks giełdowy Dow Jones osiągnął wartość 103 punktów, rynek rozpoczął umiarkowaną korektę, która trwała do końca roku. Trzęsienie ziemi z kwietnia 1906 roku, które zniszczyło San Francisco, przyczyniło się do zwiększenia niestabilności rynku, uruchamiając strumień pieniędzy przesyłanych z Nowego Jorku do San Francisco w celu udzielenia pomocy przy odbudowie miasta. Kolejne wahania podaży pieniądza nastąpiły pod koniec roku 1906, gdy bank centralny Wielkiej Brytanii – Bank of England – podniósł swoje stopy procentowe, co zatrzymało w Londynie większą, niż przewidywano, ilość pieniądza. Od stycznia, gdy ceny akcji osiągnęły swój szczyt, do lipca 1906 roku spadły o 18%. Do końca września rynek akcji odzyskał około połowy wcześniej poniesionych strat.
W lipcu 1906 roku weszła w życie ustawa Hepburna, która przekazała prawo do ustalania maksymalnych taryf przewozowych w kolejnictwie w ręce Międzystanowej Komisji ds. Handlu (ICC). Pociągnęło to za sobą spadek wartości akcji spółek kolejowych. Pomiędzy wrześniem 1906 roku a marcem 1907 roku rynek akcji stracił na wartości 7,7%. Pomiędzy 9 i 26 marca akcje spadły o kolejne 9,8% (marcowe spadki są czasem określane mianem „paniki bogacza”). Gospodarka kraju pozostała niestabilna przez całe lato. Rynek doznał kilku wstrząsów: akcje firmy Union Pacific, jedne z najpopularniejszych akcji używanych jako zabezpieczenie kredytów, spadły o 50 punktów; czerwcowa oferta obligacji miasta Nowego Jorku zakończyła się niepowodzeniem; w sierpniu firma Standard Oil Company została ukarana grzywną w wysokości 29 milionów dolarów za naruszenie przepisów prawa dotyczących ochrony konkurencji. W ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 1907 roku ceny akcji spadły o 24,4%.
27 lipca tygodnik „Commercial & Financial Chronicle” zamieścił informację: „rynek pozostaje niestabilny... gdy tylko ukazały się oznaki ożywienia, starczyła sugestia o możliwości odpływu pieniędzy do Paryża, aby zatrzęsło całym rynkiem. Wzrosty i nadzieja na nie, znikły”. W 1907 roku wystąpiło kilka panik bankowych poza Stanami Zjednoczonymi: w kwietniu i w maju w Egipcie, w maju i w czerwcu w Japonii, na początku października w Hamburgu i Chile. Jesień zawsze była okresem, w którym system bankowy był szczególnie niestabilny; w połączeniu ze wzburzonym rynkiem akcji nawet niewielki wstrząs mógł mieć groźne skutki.