Specjalna strefa ekonomiczna

Specjalne strefy ekonomiczne to wyodrębnione administracyjnie obszary kraju, gdzie inwestorzy mogą prowadzić działalność gospodarczą uzyskując pomoc regionalną w postaci zwolnienia z podatku dochodowego (CIT lub PIT) od dochodu uzyskanego z działalności określonej w uzyskanym zezwoleniu. Celem funkcjonowania SSE jest przyspieszenie rozwoju regionów poprzez m.in. przyciąganie nowych inwestycji, rozwój eksportu i tworzenie nowych miejsc pracy.
Strefy działają na podstawie ustawy z 20 października 1994 o specjalnych strefach ekonomicznych. Pierwotnie SSE zostały powołane na okres 20 lat od dnia ich ustanowienia. W 2008 okres obowiązywania wszystkich stref został przedłużony do 31 grudnia 2020. W drodze tej samej nowelizacji ustawy o SSE po raz kolejny podniesiono limit obszarowy wszystkich polskich stref (z 12 tys. do 20 tys. ha). Możliwe stało się również (po spełnieniu warunków określonych w art. 5 ustawy) ustanowienie specjalnej strefy ekonomicznej na gruntach prywatnych, co przyspieszyło ich rozwój terytorialny. Warunki, których spełnienie uprawnia do objęcia gruntów prywatnych SSE, są wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 grudnia 2008.
W Polsce działa obecnie 14 specjalnych stref ekonomicznych. Najstarszą polską strefą jest utworzona w 1995 SSE EURO-PARK MIELEC.
Na dzień 31 grudnia 2013 obejmowały one tereny zlokalizowane w 151 miastach i 217 gminach o łącznej powierzchni 16 203,68 ha, a wartość nakładów inwestycyjnych poniesionych przez firmy w specjalnych strefach ekonomicznych przekroczyła 93 mld 141 mln zł^. Na koniec 2013 przedsiębiorstwa działające na terenie SEE zatrudniały 266 700 pracowników.
Na dzień 31 grudnia 2013 w SSE najwięcej zainwestowały przedsiębiorstwa z Polski (19,9% nakładów inwestycyjnych ogółem), Niemiec (15,6%), Stanów Zjednoczonych (12,1%), Holandii (11,6%) oraz Włoch (8,5%).
Zgodnie z art. 26 ustawy o SSE, Rada Ministrów ma obowiązek przedstawić Sejmowi do 31 maja każdego roku sprawozdanie z działalności stref. Dostępny w postaci druku sejmowego materiał jest podstawowym dokumentem dotyczącym wyników funkcjonowania SSE w Polsce.
23 lipca 2013 Rada Ministrów zmieniła 14 rozporządzeń dotyczących SSE, przedłużając funkcjonowanie stref do 31 grudnia 2026.

Ustanowienie strefy

Specjalna strefa ekonomiczna jest ustanawiana przez Radę Ministrów na wniosek ministra do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu opinii zarządu województwa oraz zgody rady gminy właściwej na położenie strefy. Również zmiany granic SSE (wyłączenia oraz włączenia nowych terenów) dokonywane są w drodze rozporządzenia. Do stref najczęściej są włączane tereny inwestycyjne, którymi są już zainteresowani potencjalni inwestorzy.
SSE mogą tworzyć podstrefy na terenie całego kraju. Na terenie gminy może znajdować się więcej niż jeden teren włączony do strefy, jak również działać więcej niż jedna SSE.
Podstrefy SSE w Polsce zlokalizowane głównie na terenie miast na prawach powiatu oraz gmin miejskich.

Spółki zarządzające strefami

Zgodnie z art. 6 ustawy, zarządzającym SSE może być wyłącznie spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której Skarb Państwa albo samorząd województwa posiada większość głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.
Spośród czternastu stref Skarb Państwa posiada udział większościowy w jedenastu, dwie (SSE EURO-PARK MIELEC oraz TSSE EURO-PARK WISŁOSAN) są zarządzane przez Agencję Rozwoju Przemysłu, a jedna – Słupska SSE – przez Pomorską Agencję Rozwoju Regionalnego, w której większościowy udział mają: miasto Słupsk oraz samorząd województwa pomorskiego.
Do najważniejszych zadań spółek zarządzających należą m.in. organizowanie rokowań i przetargów na udzielanie zezwoleń na działalność w SSE, budowa i rozwijanie infrastruktury na terenie strefy, sprzedaż lub pośredniczenie w sprzedaży gruntów objętych strefą, pośredniczenie w kontaktach pomiędzy inwestorami a dostawcami mediów oraz władzami lokalnymi, opieka poinwestycyjna oraz kontrolowanie działalności przedsiębiorców w zakresie zgodności ich działalności z wydanymi pozwoleniami

Warunki otrzymania pomocy publicznej w SSE

Przed akcesją Polski do Unii Europejskiej prawo dotyczące działalności przedsiębiorstw SSE zostało dostosowane do prawa unijnego. Pomoc publiczna udzielana w specjalnych strefach ekonomicznych podlega zasadom udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w UE.
Warunkiem skorzystania z pomocy publicznej w SSE jest uzyskanie zezwolenia na działalność w SSE, udzielanego w imieniu ministra gospodarki przez spółkę zarządzającą strefą. W zezwoleniu określa się m.in. przedmiot działalności, minimalny poziom zatrudnienia oraz minimalny poziom wydatków inwestycyjnych. Na dzień 31 grudnia 2012 przedsiębiorcy posiadali 1545 ważnych zezwoleń na działalność w SSE.
Nie wszyscy przedsiębiorcy mogą otrzymać zezwolenie na działalność w specjalnej strefie ekonomicznej - nie może ono zostać wydane na prowadzenie działalności w zakresie m.in. wytwarzania materiałów wybuchowych, wyrobów tytoniowych, przetwarzania paliw silnikowych, wyrobu, rozlewu i przetwarzania napojów alkoholowych oraz spirytusu przeznaczonego na cele inne niż produkcja biokomponentów, ośrodków gier hazardowych, a także usług związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków.
Minimalna wartość inwestycji w SSE to 100 tys. euro, a udział środków własnych przedsiębiorcy musi stanowić co najmniej 25% całkowitych kosztów kwalifikowanych inwestycji. Warunkiem skorzystania z pomocy publicznej jest: w przypadku firm korzystających ze zwolnienia z tytułu kosztów nowej inwestycji zrealizowanie zadeklarowanych w zezwoleniu nakładów inwestycyjnych i utrzymanie inwestycji w regionie, w którym udzielono pomocy, przez okres 5 (dla dużych firm) lub 3 lat (dla małych i średnich przedsiębiorców), natomiast w przypadku przedsiębiorców korzystających ze zwolnienia z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy utrzymanie odpowiednio przez okres 5 lub 3 lat nowo utworzonych miejsc pracy.
W strefach na takich samych zasadach inwestują firmy polskie i zagraniczne.
W praktyce istnieje możliwość objęcia SSE dowolnego gruntu wybranego przez inwestora na terenie całego kraju, po spełnieniu określonych warunków formalnych.

Korzyści z działalności w SSE

• zwolnienie z podatku dochodowego (CIT lub PIT, w zależności od formy prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę) od dochodu z działalności prowadzonej na terenie SSE i określonej w zezwoleniu do wysokości od 30 do 50% (wskaźnik intensywności pomocy publicznej obowiązujący dla województwa, na terenie którego położona jest strefa; w przypadku średnich i małych przedsiębiorstw może być on podwyższony odpowiednio o 10 i 20 punktów procentowych) kwalifikowanych nakładów inwestycyjnych lub dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników; wielkość dopuszczalnej pomocy publicznej dla firm, których koszty kwalifikowane do objęcia pomocą publiczną przekraczają 50 mln euro, jest niższa (jest obliczana na podstawie specjalnego wzoru);
• dostępność atrakcyjnych, uzbrojonych gruntów wraz z całą niezbędną infrastrukturą;
• możliwość zakupu lub wynajmu już istniejących w SSE nieruchomości; w niektórych strefach istnieje możliwość realizacji projektów w systemie BTS (built to suit) i ich późniejszego leasingu;
• możliwość skorzystania również z innych zachęt inwestycyjnych oferowanych na terenie SSE, w tym zwłaszcza zwolnienia z podatku od nieruchomości (często oferowanego dla nowych inwestorów przez gminy), grantu inwestycyjnego od rządu, dotacji powiatowych urzędów pracy oraz wsparcia ze środków unijnych (pomoc publiczna sumuje się tj. łączny poziom wsparcia dla firmy ze wszystkich źródeł nie może przekroczyć wspomnianych 30-70% nakładów inwestycyjnych);
• wsparcie administracyjne ze strony spółek zarządzających SSE w kwestiach prawnych i organizacyjnych związanych z realizacją inwestycji (dostawcy mediów, władze lokalne etc.) oraz tzw. opieka poinwestycyjna.

Wady działalności w SSE

• obowiązek poniesienia określonych nakładów oraz prowadzenia działalności przez 3 lub 5 lat, co może być trudne w sytuacji nagłego pogorszenia się warunków rynkowych lub zmiany strategii przedsiębirostwa;
• tzw. opłata strefowa (administracyjna) na pokrycie kosztów administracyjnych spółki zarządzającej SSE ponoszona w całym okresie posiadania przez firmę zezwolenia na prowadzenie działalności na terenie strefy;
• dodatkowe obowiązki związane ze sprawozdawczością oraz większa liczba kontroli związanych m.in. z wypełnianiem warunków zezwolenia oraz prawidłowości korzystania z pomocy publicznej przeprowadzanych przez organy podatkowe; w przypadku kiedy firma prowadzi działalność zarówno w SSE, jak i poza strefą, konieczność prowadzenia wyodrębnionej księgowości;
• ceny nieruchomości nabywanych w SSE mogą być wyższe od cen podobnych nieruchomości znajdujących się poza strefą;
• niewielka dostępność powierzchni biurowych, które mogą być wykorzystane do szybkiego rozpoczęcia działalności np. przez centra nowoczesnych usług finansowych;
• z uwagi na okres funkcjonowania stref do 2026 firma, która późno rozpoczęła działalność w SSE, może nie wykorzystać w całości przysługujących jej zwolnień z podatku CIT lub PIT;
• ograniczenie rodzajów działalności, która może być prowadzona w strefach.
• w przypadku wybrania przez spółkę terenu, który dopiero ma zostać włączony do SSE, konieczność oczekiwania na rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające granice danej strefy, co może opóźnić realizację projektu inwestycyjnego.