Bank Anglii

Bank Anglii  – centralny bank Wielkiej Brytanii zwany „strażnikiem brytyjskiego funta” (the guardian of the British pound).
Bank Anglii pełni rolę doradcy rządowego w sprawach polityki pieniężnej i na ile to możliwe, stabilizuje walutę, ustalając odpowiednie stopy procentowe. Do jego klientów należą też banki komercyjne oraz banki centralne innych krajów. W podziemnych skarbcach przechowywane są narodowe rezerwy złota. W innym bezpiecznym miejscu poza Londynem bank ten nadzoruje drukowanie banknotów. Od samego początku bank ten znajdował się w prywatnych rękach: w roku 1946 został upaństwowiony przez rząd Clementa Attlee.

XVII wiek

W XVII wieku w Londynie większość operacji bankowych przeprowadzali złotnicy. System ten funkcjonował dość dobrze, dopóki monarchowie z dynastii Stuartów nie zaczęli „zapominać” o zaciągniętych pożyczkach. Najwięksi finansiści w końcu zbankrutowali, a kraj rozpaczliwie potrzebował środków na prowadzenie wojny z Francją.
Jeszcze zanim Wilhelm III Orański i Maria II Stuart wspólnie objęli tron w 1689 roku, pilnie apelowano o założenie banku narodowego, który dysponowałby kapitałem państwa i gromadził jego fundusze. Pomimo silnej konkurencji spośród różnych projektów przedłożonych w parlamencie przyjęto propozycję szkockiego kupca Williama Petersona. Londyńczyków poproszono o pożyczenie 1 200 000 funtów. W zamian za to rząd miał wypłacić udziałowcom ośmioprocentowe odsetki i stworzyć spółkę o nazwie The Governor and Company of the Bank of England. Pieniądze wpłynęły w ciągu dwóch tygodni i w roku 1694 Bank Anglii otworzył swe podwoje. Pierwszym gubernatorem banku został John Houblon, który został przedstawiony na banknocie 50-funtowym z roku 1990.

XVIII wiek

Na początku klientom wpłacającym do banku funty, szylingi i pensy wydawano pokwitowania odręcznie napisane na papierze bankowym. Każdy posiadacz takich „banknotów” mógł je później wymienić na złoto albo monety. Oczywiście gdyby wszyscy zażądali swoich pieniędzy jednocześnie, bank by upadł. I kilka razy o mało do tego nie doszło. Na przykład w roku 1797 wojna z Francją doprowadziła kraj na krawędź ruiny finansowej. Kiedy inwestorzy w panice wycofali swe oszczędności, w banku wyczerpała się gotówka i przez następne 24 lata musiał on nominować pieniądze o niskim nominale zamiast pieniądza kruszcowego. Naprędce robione banknoty okazały się dużą pokusą dla fałszerzy. Ale w tamtych czasach prawo było surowe. Za fałszowanie pieniędzy powieszono przeszło 300 ludzi.
Bank borykał się jeszcze z innymi kłopotami. W roku 1780 podczas zamieszek ulicznych w Londynie (tzw. „Rozruchy Gordona”) próbowano szturmem zdobyć jej siedzibę. Od tamtej pory aż do roku 1973 każdej nocy oddział żołnierzy patrolował teren wokół budynku, żeby zagwarantować bezpieczeństwo skarbu państwa.
Gdy premier Robert Walpole rzucił hasło utworzenia funduszu amortyzacyjnego (sinking fund) i gdy wprowadzono ideę długu narodowego (National Debt) (też XVIII w.), Bank Anglii grał tu kluczową rolę. Na mocy reformy karty założycielskiej z roku 1781 bank odpowiadał też za parytet złota. W 1797 okazało się, że wojna tak zmniejszyła rezerwy złota, ze zabroniono dyrektorom banku wypłacać złoto wg parytetu. Zakaz trwał w mocy do roku 1821.
Karta założycielska banku została odnowiona w roku 1742, a następnie w latach 1764 i 1781.

XIX i XX wiek

W XIX wieku funt brytyjski oraz banknoty puszczane w obieg przez Bank Anglii stały się najmocniejszą walutą na świecie. Sytuację tę zmieniła jednak I wojna światowa. Olbrzymie koszty, jakie za sobą pociągnęła, zrujnowały gospodarkę kraju. Wielu inwestorów zaczęło gorączkowo wymieniać banknoty na złote monety, aż w końcu ich zabrakło. Wprowadzono więc banknoty o niskim nominale, a używane na co dzień złote monety raz na zawsze odeszły w zapomnienie. W 1931 roku Wielka Brytania całkowicie zarzuciła parytet złota, co oznacza, że wartość funta szterlinga nie odpowiadała już określonej ilości kruszcu.

Bank został wybudowany na ruinach starożytnej rzymskiej świątyni Mitry (Temple of Mithras), w dzielnicy Walbrook. Mitra był bowiem uważany za boga i patrona umów handlowych. Czterdzieści lat później, w roku 1734 siedzibę banku przeniesiono na jej dzisiejsze miejsce na Threadneedle Street. Bank przebudował w XX wieku Herbert Baker, niszcząc większość fasady historycznej (XVIII-wiecznej) autorstwa Johna Soane’a. Historyk sztuki Nikolaus Pevsner określił to jako: „the greatest architectural crime, in the City of London, of the twentieth century” (największą londyńską zbrodnię architektoniczną w XX wieku).
Gmach, w którym bank mieści się od lat 30. XX wieku, ma siedem kondygnacji i ogromne skarbce leżące głęboko pod ziemią. Budynek zajmuje powierzchnię 12 000 metrów kwadratowych.