Moskiewska pożyczka

Moskiewska pożyczka – potoczna nazwa transakcji finansowej przekazania 1,2 mln dolarów amerykańskich przez KPZR na rzecz PZPR w styczniu 1990 roku a także procedury jej zwrotu. Operację tę koordynowali ze strony PZPR Mieczysław Rakowski oraz Leszek Miller.
Według akt śledztwa odtajnionych w 2006 roku z inicjatywą pożyczenia pieniędzy miał wyjść Mieczysław Rakowski i miała być według niego przeznaczona "na utrzymanie agend PZPR i jej personelu". Pieniądze zostały przekazane Rakowskiemu w gotówce w styczniu 1990. Według strony rosyjskiej pożyczka miała być przeznaczona na finansowanie SdRP i Trybuny, pochodziła z zasobów KGB, zaś Rakowski miał pożyczkę zwrócić "po roku, po zorganizowaniu działalności komercyjnej partii". Z całej sumy kwota 300 tys. dolarów miała zostać ostatecznie wykorzystana na założenie Trybuny, 200 tys. na odprawy dla pracowników PZPR, 500 tys. zwrócone Rosjanom, zaś 200 tys. "puszczone w obieg aby z tytułu otrzymywanych dochodów wypłacić dług ratami". Środki zasiliły liczne spółki nomenklaturowe obsadzone głównie działaczami SdRP ("Agencja Gospodarcza", "Gravicot", "Servicus").

Śledztwo

Wobec faktu, iż transakcja przekazania środków finansowych przez polski podmiot na rzecz zagranicznego podmiotu (w ramach zwrotu tzw. pożyczki) wypełniać mogła znamiona przestępstwa zgodnie z prawem dewizowym zostało wszczęte w tym zakresie postępowanie przygotowawcze.
Prokurator zarzucał Millerowi, że w listopadzie 1990 r. pośredniczył w zwrocie 600 tys. dolarów bez wymaganego zezwolenia dewizowego. Rakowskiemu zaś, że przyjął nieoprocentowany kredyt bez zezwolenia. Miller twierdził, że połowa kwoty została zwrócona Rosjanom przez Rakowskiego jesienią 1990 roku, a druga część w styczniu następnego roku.
W 1993 prokurator Jerzy Regulski umorzył postępowanie, wcześniej uczynił to prokurator Zbigniew Goszczyński uzasadniając to "znikomym stopniem niebezpieczeństwa czynu" w odniesieniu do Rakowskiego i "braku dowodów winy" w odniesieniu do Millera. Wykonanie umorzenia wstrzymał prokurator nadzorujący Jerzy Zientek. Sprawę zasadności zakończenia śledztwa rozstrzygnął Sąd Wojewódzki w Warszawie, który pod koniec września 1994 roku, postanowieniem orzekł, że umorzenie postępowania było zgodne z prawem. Minister sprawiedliwości Jerzy Jaskiernia (SdRP) nie wniósł środka odwoławczego i postanowienie stało się prawomocne w 1994.
W 2004 roku poseł Zbigniew Ziobro zwrócił się do ministra sprawiedliwości Grzegorza Kurczuka o odtajnienie akt śledztwa, a po jego odmowie Ziobro już jako minister sprawiedliwości doprowadził 20 maja 2006 do upublicznienia jawnych dokumentów tej sprawy.

Ugrupowania polityczne opozycyjne do SLD zarzucały prokuratorom, że na umorzenie prowadzonego postępowania karnego wpływ miało zwycięstwo w wyborach parlamentarnych SdRP w 1993 i powstanie koalicyjnego rządu z udziałem tej partii.
Według niektórych źródeł pieniądze zostały wykorzystane do zorganizowania zjazdu założycielskiego oraz zrębów SdRP, utworzenia Trybuny. Podjęte śledztwo nie potwierdziło tych doniesień.

Linki:

Odtajnione akta

Uwłaszczenie nomenklatury

Uwłaszczenie nomenklatury – potoczne określenie procesu prywatyzacji i przejmowania majątku publicznego przez niektórych działaczy nomenklatury partyjnej i państwowej, które pojawiło się na fali przemian ustrojowych w 1989 roku w Polsce i innych krajach bloku sowieckiego. Konwersja władzy politycznej dotychczasowych elit państw komunistycznych na własność ekonomiczną rozpatrywana jest w literaturze naukowej jako proces budowy „kapitalizmu politycznego”, którego realny zasięg jest jednak przedmiotem licznych kontrowersji. Początki "uwłaszczenia nomenklatury" identyfikowane są zwykle drugiej połowie lat osiemdziesiątych i wiązane z ogłoszeniem tzw. pieriestrojki w ZSRR, choć niektórzy badacze dostrzegają je jeszcze wcześniej.

Pojęcie „uwłaszczenia nomenklatury” stało się popularne w dyskursie politycznym i medialnym w Polsce w latach 90. Zwykle pojawiało się w kontekście krytycznej oceny odnoszących się doń procesów. Można było jednak także znaleźć poglądy sugerujące iż przejęcie przez część działaczy d. PZPR majątku publicznego jest niezbędnym elementem pokojowego charakteru transformacji ustrojowej i zapewni włączenie elit dawnej nomenklatury w proces budowania III Rzeczypospolitej.

Według deklaracji posłów SdRP 90-95% majątku partii zostało przeznaczone na „wypłatę odpraw dla etatowych pracowników lub przekazano na cele społeczne”, więc z czasem postulat oficjalnego uwłaszczenia stracił na aktualności..

Klub Bilderberg

Grupa Bilderberg albo Klub Bilderberg – nieformalne międzynarodowe stowarzyszenie wpływowych osób ze świata polityki i gospodarki. Spotkania grupy odbywają się raz do roku. Podczas nich omawiane są najważniejsze w danym czasie dla świata sprawy dotyczące bezpieczeństwa, polityki i gospodarki.

Pierwsze spotkanie tego typu miało mieć miejsce w holenderskim Hotelu de Bilderberg (stąd pochodzi nazwa grupy) w Oosterbeek w maju 1954, a odbyło się z inicjatywy wpływowego polskiego polityka i emigranta Józefa Retingera, który był stałym sekretarzem grupy aż do śmierci w 1960 r. Od 1959 r. udział w spotkaniach grupy Bilderberg bierze Zbigniew Brzeziński, który działa również od 1973 we współzałożonej przez siebie „bliźniaczej” do Klubu tzw. Komisji Trójstronnej.

Konferencje Grupy Bilderberg odbywają się przy obecności wyselekcjonowanych dziennikarzy, lecz zgodnie z obietnicą dyskrecji, nie zdają oni relacji z przebiegu ani treści rozmów. Tym też należy tłumaczyć brak zainteresowania mediów spotkaniami, w których uczestniczą m.in. takie osoby jak prezes Banku Światowego James Wolfensohn, żona byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych Hillary Rodham Clinton, były premier Wielkiej Brytanii Tony Blair, żona Billa Gatesa – Melinda Gates, czy Andrzej Olechowski. W 2012 roku, a także 2013 r. w spotkaniu Grupy brał udział polski minister finansów Jacek Rostowski. Według uczestników, ze względu na nieformalny charakter, spotkania pozwalają na swobodną wymianę poglądów niezależnie od aktualnych animozji politycznych.

Grupa Bilderberg nie jest stricte organizacją, ponieważ nie istnieje w niej coś takiego jak członkostwo i nie wybiera się żadnej rady, chociaż posiada oficjalne biuro w Lejdzie w Holandii.

Według teorii spiskowych grupa wywodzi się od starożytnych stowarzyszeń, a także średniowiecznego związku Czarnych Gwelfów (Weneckiej Czarnej Szlachty).
Niejawność spotkań i znaczne wpływy posiadane przez zaproszone osoby spowodowały, że niektórzy komentatorzy przypisują członkom Grupy Bilderberga tworzenie nieformalnego rządu światowego, a w konsekwencji zamiar wprowadzania rozwiązań ekonomiczno-politycznych sprzecznych z wolą społeczeństwa. Zwolennicy teorii spiskowej dotyczącej nowego porządku świata wskazują Klub Bilderberg jako bezpośrednich kontynuatorów idei zakonu iluminatów.

Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych

Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych  jest członkiem Grupy Banku Światowego oraz jednym z podmiotów międzynarodowej polityki gospodarczej. Organizacja została utworzona w roku 1966. W jej skład wchodzi 144 członków. Jest to niezależna międzynarodowa instytucja stworzona w celu prowadzenia negocjacji i dyskusji między inwestorami a importerami kapitału i rozstrzyganie sporów między nimi. Warunkiem członkostwa w ICSID jest przynależność do Banku Światowego.

Zadania

• rozstrzyganie sporów między inwestorami a krajami, w których inwestycje są realizowane, poprzez arbitraż i postępowanie ugodowe (ICSID nie przeprowadza postępowań arbitrażowych i pojednawcych jako takich, lecz oferuje proceduralne i instytucjonalne wsparcie dla trybunałów i komisji ustanowionych przez strony)
• zarządzanie postępowaniami między rezydentami a cudzoziemcami poprzez zawieranie ugód między stronami, postępowanie ugodowe i ustalanie stanu faktycznego
• prowadzenie badań
• świadczenie usług doradczych

Organizacja ta wydaje różnego typu publikacje, które są cenione jako źródło międzynarodowego prawa inwestycyjnego.

Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji

Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji  jest członkiem Grupy Banku Światowego oraz jednym z podmiotów ponadnarodowej polityki gospodarczej. Powstała w 1988 r. w Waszyngtonie z kapitałem początkowym wynoszącym 1 mld USD. Posiada odrębny statut i organy. Obecnie w organizacji zrzeszonych jest 175 członków. Prezydentem MIGA jest Robert Bruce Zoelick.

Zadania

• zwiększenie przepływu kapitału pomiędzy krajami rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się, a także pomiędzy rozwijającymi się
• zapewnienie doradztwa w zakresie zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej dla zagranicznych inwestorów
• udzielanie gwarancji od ryzyka niehandlowego
• uczestnictwo w dialogu między państwem inwestującym a importerem kapitału i instytucjami zajmującymi się transferem
• współpraca z instytucjami ubezpieczeniowymi

Międzynarodowa Korporacja Finansowa

Międzynarodowa Korporacja Finansowa  powstała w 1956 r. jest jedną z organizacji afiliowanych przy Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju.
Mimo posiadania statusu organizacji niezależnej MKF ściśle współpracuje z Bankiem Światowym i stanowi istotne uzupełnienie jego działalności. Jest największą międzynarodową organizacją finansową udzielającą pomocy finansowej sektorowi prywatnemu i spółdzielczemu krajów rozwijających się. Obecnie do MKF należą 182 kraje.
Statutowy cel wspierania rozwoju sektora prywatnego MKF realizuje poprzez udzielanie długoterminowych kredytów, organizowanie pożyczek konsorcjalnych, nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach, udostępnianie pomocy technicznej, działalność doradczą dotyczącą wyboru technologii, licencji, marketingu.
Cechą wyróżniającą kredyty udzielane przez MKF jest brak wymogu uzyskiwania gwarancji rządowych. Zaangażowanie finansowe MKF w realizację projektów zwykle nie przekracza 25% kosztów całkowitych projektu. Należy wyraźnie podkreślić, iż rola MKF znacznie wykracza poza czystą pomoc finansową bądź techniczną. Uczestnictwo MKF w finansowaniu projektu podnosi zaufanie innych potencjalnych inwestorów i stanowi gwarancję wiarygodności przedsięwzięcia.
Polska przystąpiła do MKF 29 grudnia 1987 roku. Dotychczasowe zaangażowanie tej instytucji w tym kraju wynosi około 220 mln dol. i obejmuje: kredyty udzielane na cele inwestycyjne, nabywanie udziałów w prywatyzowanych przedsiębiorstwach, udziały w bankach i funduszach inwestycyjnych, linię kredytową dla średnich i małych przedsiębiorstw, finansowanie usług doradczych i konsultingowych.

Bank Światowy

Bank Światowy  rozpoczął działalność jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944. Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 188 krajów członkowskich. Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.
Termin Bank Światowy odnosi się do dwóch z pięciu wyspecjalizowanych agencji ONZ, działających razem w Grupie Banku Światowego:

• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (ang. The International Bank for Reconstruction and Development)
• Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (ang. The International Development Association).

Ale powszechnie używa się tego terminu na określenie jedynie banku. Pozostałe trzy agencje działające w ramach Grupy Banku Światowego to:

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa
• Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych
• Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji.

Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną – obecnie wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji, czy też najważniejszego – rozwoju sektora prywatnego.
Fundusze na udzielanie kredytów państwom słabiej rozwiniętym pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych.

Dylemat Triffina

Dylemat Triffina – jeden z głównych problemów systemu złoto-dewizowego, którego wiarygodność zapewnia zawartość złota w walucie rezerwowej. Utrzymanie stałej zawartości złota w sytuacji rosnącego handlu międzynarodowego jest związane z ryzykiem powstania niedoboru płynności w skali międzynarodowej. Tutaj powstaje konflikt między wiarygodnością stabilności waluty rezerwowej (wymiennej na złoto) a potrzebami płynności w skali międzynarodowej: jeśli zapewniona jest wystarczająca płynność, to utrzymanie zawartości złota może się okazać trudne do realizacji (dylemat Triffina). Opisana sytuacja wiąże się z faktem, iż nic nie gwarantuje równowagi między ilością waluty emitowanej przez kraj utrzymujący system waluty złotej a popytem innych krajów na rezerwy pieniądza związane z transakcjami międzynarodowymi. W związku z tym jeżeli kraj z systemem waluty złotej postanawia dostosować podaż pieniądza do poziomu transakcji międzynarodowych to traci swobodę w używaniu instrumentów własnej polityki gospodarczej. Ponadto waluta rezerwowa wchodzi do obiegu reszty świata w momencie utrzymywania przez kraj z systemem waluty złotej deficytu bilansu płatniczego. Z tym wiążą się kolejne trudności, gdyż taki deficyt może ale nie musi się utrzymywać, może nie być odpowiednio duży albo też ważniejsze mogą okazać się interesy gospodarcze lub inne cele polityki gospodarczej kraju z systemem waluty złotej. Jeżeli mimo wszystko warunek dostosowania wielkości bilansu płatniczego do wysokości transakcji międzynarodowych byłby spełniony wówczas pojawia się problem wiarygodności stabilności wartości waluty rezerwowej. Dzieje się to w momencie kiedy ilość waluty rezerwowej utrzymywanej przez banki centralne reszty świata są zbyt duże w stosunku do rezerw złota kraju utrzymującego system waluty złotej. Wywołuje to obawy o zdolność do zamiany waluty rezerwowej na złoto, gdyby ktoś tego zażądał.
Opisane rozważania miały miejsce w rzeczywistości w okresie powojennym. Początkowo po okresie niedoboru dolarów na rynku międzynarodowym, kiedy to obowiązywał gold dollar standard, duży deficyt bilansu płatniczego Stanów Zjednoczonych rozwiązał problem braku międzynarodowej płynności lepiej niż stworzenie Specjalnych Praw Ciągnienia. Równocześnie wywołało to obawy o wymienialność dolara. 15 sierpnia 1971 roku prezydent Stanów Zjednoczonych R. Nixon został zmuszony do zawieszenia wymienialności dolara na złoto czym zakończył istnienie systemu złoto dewizowego w ramach MFW.

System waluty złoto-dewizowej

System waluty złoto dewizowej – polega na wiązaniu pieniądza danego kraju z obcymi walutami wymienialnymi na złoto.

Założenia

• Przynajmniej jeden kraj stosuje system waluty złotej
• Kraje nie utrzymujące waluty złotej:
  • a) określają zawartość złota we własnej walucie
  • b) utrzymują walutę kraju stosującego system waluty złotej (zamiast złota bądź równocześnie z nim) jako rezerwę zabezpieczającą wartość waluty narodowej
  • c) ustalają stały sztywny przelicznik stanowiący parytet między tymi dwoma walutami według którego waluta krajowa jest zamieniana na walutę rezerwową

ad. b) Z systemem waluty złoto dewizowej wiąże się poważny problem niestabilności wiążący się z chęcią utrzymywania przez kraje w nim uczestniczące złota jako rezerwy, zaś wypłacalność kraju stosującego system waluty złotej nie może zaspokoić wszystkich żądań.
ad. c) Zazwyczaj wymienialność waluty narodowej na złoto bywa stosowana w momencie, gdy potrzebują tego banki centralne. Ponadto wymienialność waluty krajowej na walutę rezerwową bywa poddawana różnym restrykcjom. Na przykład waluta rezerwowa może być wykorzystywana tylko do rozliczania transakcji z zagranicą (wymienialność nie obejmującą rezydentów)

W praktyce
Zadaniem utworzonego w 1945 roku Międzynarodowego Fundusz Walutowego było rozwiązanie problemów bilansów płatniczych oraz stabilizacja walut oparta na prymacie dolara (gold dollar standard, przykład systemu waluty złoto dewizowej). Banki centralne, dzięki wymienialności dolara na złoto, mogły otrzymać złoto za posiadane dolary. Parytet waluty amerykańskiej wobec złota został utrzymany na poziomie sprzed drugiej wojny światowej (35$ za uncję tj. 31,1g), ustalony przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Roosvelta w 1934 roku. Państwa członkowskie MFW uzyskiwały za pośrednictwem ustalonego parytetu wobec dolara wymienialność na złoto. Jednocześnie zobowiązały się do utrzymania kursu wymiany walut narodowych w granicach nie przekraczających 1% ich parytetu. W przypadku problemów ze spełnieniem owego warunku państwa mogły liczyć na pomoc Funduszu w postaci pożyczki. Środki MFW na ten cel pochodziły z wpłat państw członkowskich w walutach narodowych – 75% oraz w dolarach i złocie – 25%. Wysokość wpłaty zależała od poziomu dochodu narodowego oraz udziału państwa w handlu światowym.
Koniec wymienialności dolara na złoto wiązał się z zadłużeniem zewnętrznym Stanów Zjednoczonych 3-krotnie przewyższającym wartość rezerw złota. Sytuacja taka zaistniała pod koniec lat sześćdziesiątych czego konsekwencją był wzrost wolnorynkowej ceny złota do 40$ za uncję. W tej sytuacji banki centralne państw członkowskich MFW mogły wymieniać swoje rezerwy walutowe na złoto po 35$ za uncję i sprzedawać je za 40$. Korzystając z tej sytuacji Francja wymieniła w 1967 roku całość swoich rezerw walutowych na złoto. Od 1968 banki centralne utrzymywały stałą cenę złota za poziomie 35$ za uncję, ale nie sprzedawały złota bankom komercyjnym. Zaś cena złota na wolnym rynku kształtowała się w wyniku gry popytu i podaży. W tej sytuacji w 1971 roku Stany Zjednoczone wstrzymały wymienialność dolara na złoto i dokonały jego dewaluacji o 10%. Kolejna 10% dewaluacja w 1973 roku spowodowała liczne perturbacje na międzynarodowym rynku walutowym. W ten sposób decyzje prezydenta Nixona zakończyły istnienie systemu waluty złoto dewizowej.
Opisana wyżej sytuacja wiąże się z jednym z głównych problemów w stosowaniu systemu waluty złoto-dewizoowej zwanym dylematem Triffina.

System z Bretton Woods

System z Bretton Woods – system walutowy, który stworzył podstawy relacji międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. Był pierwszym w pełni negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw.
W trzech pierwszych tygodniach lipca 1944 (1–22 lipca 1944) w Hotel Mount Washington w Bretton Woods w USA odbyła się United Nations Monetary and Financial Conference (znana również jako Konferencja w Bretton Woods), owocem której było podpisanie porozumienia z Bretton Woods. W konferencji uczestniczyło 730 delegatów z 44 państw alianckich. Gustaw Gottesman reprezentował polski emigracyjny rząd w Londynie.
W celu przestrzegania i kontroli postanowień systemu uczestnicy konferencji powołali do życia Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju oraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
System z Bretton Woods nakładał na każde państwo obowiązek zastosowania polityki monetarnej, której jednym z celów było utrzymanie kursów wymiany w jednoprocentowym przedziale wahań. Teoretycznie kursy walut krajów uczestniczących w systemie z Bretton Woods miały być oparte na parytecie złota, lecz stosowana praktyka polityki kursowej prowadziła do dominującej roli dolara na świecie. Interwencje walutowe prowadzone przez banki centralne, zmierzające do obrony ustalonego kursu wymiany, realizowane były w celu obrony kursu waluty do dolara. Wraz z upływem lat, gdy podaż dolara na świecie rosła szybciej od podaży złota, ustalony kurs 35 dolarów za uncję złota stał się niemożliwy do obrony przez Fed. Z powodu wzrastających obciążeń system załamał się w 1971. Jednym z powodów było wstrzymanie przez Stany Zjednoczone wymienialności dolara na złoto.
Do wczesnych lat 70. system z Bretton Woods w efektywny sposób zapobiegał konfliktom oraz pomagał w osiąganiu wspólnych celów twórcom systemu, w szczególności Stanom Zjednoczonym.

Początki

Polityczne uwarunkowania systemu z Bretton Woods wynikają z kilku kluczowych czynników: pamięci Wielkiego kryzysu, koncentracji władzy w niewielkiej liczbie państw oraz chęci do uporządkowania i ustabilizowania sytuacji w handlu międzynarodowym po II wojnie światowej.
Podstawą wypracowanego porozumienia była wspólna wiara w kapitalizm. Jednakże kraje rozwinięte różniły się w opiniach co do rodzajów kapitalizmu, jaki byłby najlepszy dla ich gospodarek (Francja na przykład preferowała większe planowanie i interwencje rządowe, z kolei Stany Zjednoczone były za ograniczeniem interwencjonizmu państwowego), wszystkie jednak odwoływały się do uznania dominacji mechanizmów rynkowych i własności prywatnej w działalności gospodarczej.
Wszyscy uczestnicy konferencji w Bretton Woods zgadzali się, że chaos monetarny poprzedzający wojnę dostarczył kilku ważnych lekcji.
Nadal w 1944 roku doświadczenia związane z Wielkim kryzysem były w świadomości rządzących obecne. Uczestnicy konferencji w Bretton Woods mieli nadzieje na uniknięcie sytuacji z lat 30. Rządy w latach 30. XX wieku stosowały politykę dewaluacji waluty, zwiększając konkurencyjność swoich produktów w handlu międzynarodowym, co poprawiało bilans płatniczy, nakręcając inflację w kraju, spowodowało zmniejszenie popytu, spadek dochodu krajowego, zwiększenie bezrobocia i w konsekwencji zmniejszenie obrotów w handlu międzynarodowym.
Handel w latach 30. XX wieku był głównie ograniczony do bloków walutowych (np. Imperium Brytyjskie używało funta). Bloki te nie pozwalały na przepływ kapitału i inwestycji do państw w innych blokach. Mimo że ta strategia przynosiła korzyści dla budżetu w krótkim okresie, to już w średnim i długim okresie odbijała się negatywnie.
Uczestnicy konferencji w Bretton Woods popierali liberalny system, który polegałby na zasadach wolnorynkowych, z minimalną liczbą barier dla prywatnych przepływów kapitału. Mimo że mieli różne poglądy co do sposobu wprowadzenia nowego systemu, to zgadzali się, że będzie to otwarty system.
Na podstawie doświadczenia z lat przed wojną planiści ze Stanów Zjednoczonych wypracowali koncept bezpiecznej ekonomii – liberalnego systemu ekonomicznego, który pomoże w utrzymaniu powojennego pokoju. Jednym z tych, którzy dostrzegli taką możliwość, był Cordell Hull, sekretarz stanu USA w latach 1933–1944. Hull uważał, że fundamentalnymi przyczynami II wojny światowej była dyskryminacja ekonomiczna i wojna handlowa. Dokładnie miał na myśli czynniki kontrolujące handel i kursy walutowe (porozumienia bilateralne) nazistowskich Niemiec i politykę protekcyjną w Imperium brytyjskim.

Efekty konferencji i rozpad systemu

Główne założenia systemu zostały zawarte w statucie MFW. Obejmowały one: wyznaczenie parytetów krajowych walut w złocie lub dolarach USA; dolar amerykański stał się międzynarodową, wymienialną na złoto walutą na szczeblu banków centralnych po urzędowym kursie (kurs walutowy) 35 dolarów USA za uncję złota; zmiany parytetu można było dokonać tylko w wypadku zachwiania bilansu płatniczego danego kraju, ale w uzgodnieniu z MFW; transakcje walutowe między krajami MFW musiały być oparte na parytecie walutowym (wahania kursów mogły wynosić ± 1%).
Celem systemu Bretton Woods było doprowadzenie do stabilizacji kursów i powszechnej wymienialności walut krajów członkowskich MFW na złoto. W ramach systemu Bretton Woods funkcjonowały 2 strefy walutowe: funta szterlinga i franka francuskiego, do których należały kraje ekonomicznie powiązane z Wielką Brytanią i Francją. W latach 1950–1958 działała Europejska Unia Płatnicza, a 1958 r., po wprowadzeniu zewnętrznej wymienialności walut krajów Europy Zachodniej, Europejski Układ Walutowy. Zmiany parytetów nastąpiły dwukrotnie: w 1949 i 1967 r., gdy nastąpiła dewaluacja funta szterlinga. Pierwszą poprawkę do statutu MFW wprowadzono w 1969 r., po podjęciu decyzji o emisji specjalnych praw ciągnienia.
Kryzys systemu z Bretton Woods wiązał się z szybszym wzrostem podaży dolara na świecie od wzrostu podaży złota. Wraz z rozwojem handlu międzynarodowego rósł popyt krajów na rezerwy walutowe, które z powodu płynności, w większym stopniu gromadzone były w dolarze niż złocie. W efekcie system z Bretton Woods generował napięcia określane mianem dylematu Triffina, zgodnie z którym nie jest jednocześnie możliwe posiadanie sztywnego kursu waluty, niezależnej polityki pieniężnej oraz swobody przepływów kapitałowych.
System Bretton Woods zaczął się załamywać, gdy 15 sierpnia 1971 r. USA zawiesiły wymienialność dolara na złoto. W porozumieniu waszyngtońskim z grudnia 1971 część krajów ustaliła nowe parytety swoich walut, inne oparły je na dolarze USA. Ostatecznie system Bretton Woods załamał się w 1973 r. po dewaluacji dolara i wprowadzeniu kursu płynnego. Nowe zasady funkcjonowania MFW uchwalone w kwietniu 1976 r. i wprowadzone w życie w 1978 r. położyły kres systemowi Bretton Woods.

Powodem załamania systemu była wojna w Wietnamie. USA dodrukowały dolary by sfinansować wydatki wojenne.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Międzynarodowy Fundusz Walutowy, MFW – międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.
Powołana 1-22 lipca 1944 roku, na United Nations Monetary and Financial Conference (konferencji w Bretton Woods, New Hampshire) w USA. Działalność rozpoczęła dwa lata później, pierwszych operacji finansowych dokonała w marcu 1947. Obecnie zrzesza 187 państw.

Wytyczne polityki MFW

Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:

• popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;
• ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;
• popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;
• dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;
• dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;
• działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.

Funkcje

W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni cztery istotne funkcje:

• regulacyjną – polegającą na ustanawianiu norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych
• kredytową – przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;
• konsultacyjną – przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m.in. plan Balcerowicza był konsultowany z ekspertem MFW prof. Jeffreyem Sachsem.
• kontrolną – polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki kredytowe

Krytyka MFW

Antyglobaliści/alterglobaliści

Działalność MFW wielokrotnie poddawana była krytyce. Krytyków polityki MFW i instytucji pokrewnych nazywa się organizacjami antyglobalistycznymi. Ich aktywność jest najlepiej zauważalna podczas demonstracji z okazji tzw. szczytów, czyli zjazdów członków globalnych instytucji. Niejednokrotnie dochodzi wtedy do starć z policją, co zazwyczaj dzieje się w trakcie prób wdarcia się na teren obrad. Największe tego typu zajścia wydarzyły się m.in. w Seattle i Genui (gdzie zginął jeden z demonstrantów).

Joseph Stiglitz

Wszystko uległo zmianie, gdy radykalnej krytyce poddał MFW laureat ekonomicznej Nagrody Nobla, Joseph Stiglitz.
Podstawowe elementy krytyki Stiglitza:

• MFW prezentuje jako fakty coś, co jest tylko ideologią (neoliberalną), a jako rodzaj prawdy nie podlegającej dyskusji – tezy, co do których trwa bardzo ostry spór w ekonomii i istnieją bardzo mocne dowody na stanowisko wręcz przeciwne.
• MFW postrzega światową gospodarkę tylko i wyłącznie z punktu widzenia specyficznego środowiska finansjery. Nawet jeśli nie wynika to ze złej woli podejmujących decyzje, są oni przekonani, że co jest dobre dla finansjery, jest dobre dla całej światowej gospodarki. Stiglitz podaje dowody, że tak nie jest.
• Wymuszanie na uzależnionych od pomocy MFW państwach liberalizacji rynków finansowych, nadmiernej dyscypliny budżetowej, nadmiernego wyczulenia na utrzymanie bardzo niskiego stopnia inflacji (kosztem innych, ważniejszych – zdaniem Stiglitza – czynników ekonomicznych) doprowadziło do upadku wielu gospodarek.
• Najlepiej rozwijają się kraje, które potrafiły się przeciwstawić naciskom MFW (Malezja, Chiny, Indie), a te, które ślepo go słuchały, zapłaciły za to katastrofą gospodarczą (Indonezja, Tajlandia, Argentyna i inne).
• Nieprzejrzystość i brak procedur demokratycznych w podejmowaniu decyzji przez MFW.
• Stosowanie podwójnych standardów – słabe państwa dostają bardzo rygorystyczne warunki do spełnienia, a np. Rosja nie wywiązuje się z niczego, przejada całą pomoc w procesach korupcyjnych i nadal tę pomoc otrzymuje.
• Niedopuszczanie do procesu decyzyjnego państw najbardziej zainteresowanych, czyli potrzebujących pomocy, a czasem wręcz monopolizacja procesu przez reprezentantów Departamentu Skarbu USA.
• Sprzeniewierzenie się ideom Keynesa, który wymyślił MFW. Keynes twierdził, że rynek z natury nie działa doskonale i zadaniem takiej instytucji jest pomoc w sytuacji, gdy rynek zawodzi i popada w recesję. MFW utrzymuje, że rynek zawsze działa doskonale i odmawia udzielenia pomocy państwom, które nie chcą zredukować swojej ingerencji w rynek.

Głosy po Stiglitzu

Bezkompromisowość ataku Stiglitza ośmieliła innych, np. izraelskiego ekonomistę Mosze Sanbara (Międzynarodowy Fundusz Walutowy: dobre intencje i zła praktyka, "Res Publica Nowa" 2004 nr 4).

Davison Budhoo

W maju 1988 roku były pracownik Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Davison Budhoo, opublikował list otwarty do jego prezesa Michela Camdesus'a. W liście tym napisał: "Jaki potwór w nas tkwi, który każe nam posuwać się tak daleko w hańbie i wstydzie, że nie pozwala nam krzyczeć w proteście, jako istotom ludzkim i ludziom posiadającym sumienie? Od dnia dzisiejszego odmawiam zgody na cenzurę, narzuconą przez MFW nad naszą działalnością wobec Trzeciego Świata".
W dalszej części Budhoo wylicza oskarżenia nt. dossier dotyczącego wysp Trynidad i Tobago na Antylach, nad którym pracował kilka lat: zarzuca on MFW manipulowanie danymi statystycznymi, fałszowanie danych, lansowanie kampanii dezinformacji i ośmieszania wyników ekonomiki Trynidadu, a także wywieranie presji na rząd Trynidadu, aby ten zrezygnował z przestrzegania konstytucji, czyli z ochrony fundamentalnych praw obywateli oraz z utrzymania norm sprawiedliwości społecznej i ekonomicznej.

Prawo Saya

Prawo Saya – kontrowersyjne twierdzenie autorstwa francuskiego ekonomisty Jean-Baptiste Saya dotyczące gospodarki rynkowej i sformułowane w 1803, polegająca na tym, że podaż jest czynnikiem tworzącym popyt. Współcześnie prawo Saya jest uważane przez większość ekonomistów za nieprawidłowe.

 Produkcja na pierwszym miejscu
Say stworzył prawo nazwane później jego imieniem w 1803. Według autora to produkcja jest na pierwszym miejscu. Proces ten może być widoczny w różnicach pomiędzy małymi, biednymi, wiejskimi miasteczkami i bogatszymi obszarami znajdującymi się w okolicy dużych miast. W małych miastach wartość produkcji jest mała, a zatem ich możliwości tworzenia popytu są ograniczone. Dlatego też asortyment, liczba i różnorodność sprzedawców oraz stopień specjalizacji jest niski. Natomiast w bogatszych obszarach podmiejskich jest o wiele szerszy wybór produktów, cechujący się zróżnicowaniem sprzedawców oferujących wyspecjalizowane dobra. Wpływ na to może mieć również fakt, że na takich obszarach jest duża konkurencja, ponieważ rynek jest w stanie utrzymać wielu sprzedawców tego samego dobra.

 Interpretacja
U podstaw prawa Saya leży założenie, że produkcja pociąga za sobą wynagrodzenie za pracę, kapitał i ziemię. Dodatkowo, Say traktuje każdą pracę jako produkcyjną (w przeciwieństwie do Adama Smitha), stąd każda przynosi dochód jej wykonawcy. Człowiek u Saya jest niewolnikiem konsumpcji i zawsze będzie wolał nabyć więcej, niż mniej. Nigdy nie ma dosyć dóbr. Wszelkie formy oszczędzania nie są oznakami tezauryzacji, a jedynie odroczeniem momentu konsumpcji w czasie i w końcu zostaną spożytkowane.
Say twierdzi, że w całej gospodarce, w świetle powyższych założeń, nie może wystąpić nierównowaga. Wszelkie niedopasowania i drobne kryzysy nadprodukcji możliwe są tylko w pojedynczych sektorach i mają charakter przejściowy, krótkookresowy. W długim okresie jednak zapewnione jest pełne wykorzystanie zasobów.

 Krytyka
Współcześnie większość ekonomistów uważa, że prawo Saya źle opisuje rzeczywistość. Według Paula Krugmana prawo Saya to „w najlepszym wypadku bezużyteczna tautologia”.

John Maynard Keynes

John Maynard Keynes, 1. baron Keynes (ur. 5 czerwca 1883 w Cambridge, zm. 21 kwietnia 1946 w Firle) – angielski ekonomista, twórca teorii interwencjonizmu państwowego w dziedzinie ekonomii i finansów państwowych. Był synem logika i ekonomisty Johna Neville’a Keynesa (1852-1949) i Ady Florence Keynes z domu Brown (1861-1958) brytyjskiej pisarki.
Na początku Keynes studiował matematykę i historię, ukończył także jeden semestr ekonomii na Cambridge. Studia ekonomiczne odbył pod kierunkiem ekonomistów liberalnych Artura Cecila Pigou i Alfreda Marshalla w latach 1905–1908. Jego poglądy na ekonomię wywarły decydujący wpływ na rozwój myśli ekonomicznej w latach 30. – 60. XX wieku.

W czasie I wojny światowej był doradcą rządu brytyjskiego. Uczestniczył w konferencji wersalskiej jako doradca Lloyda George’a. Wywołał znaczne poruszenie opuszczając konferencję w proteście przeciw nałożeniu obowiązku wypłacenia reparacji wojennych przez Niemcy. W książce wydanej w kilka miesięcy po podpisaniu Traktatu Wersalskiego (1919, The Economic Consequences of the Peace) dowodzi, że Niemcy nie będą w stanie spłacić olbrzymich roszczeń finansowych. Traktat Wersalski może zaś w przyszłości obudzić w Niemcach poczucie krzywdy i chęć rewanżu.

W czasie II wojny światowej był doradcą ministerstwa skarbu. W roku 1944 uczestniczył w konferencji w Bretton Woods, przewodnicząc delegacji brytyjskiej i dążąc do powołania międzynarodowej jednostki rozliczeniowej bankor opartej na pieniądzu bankowym (bank-) i złocie (-or), której emisja służyłaby finansowaniu odbudowy zniszczeń po II wojnie światowej oraz prowadzeniu zrównoważonej polityki finansowej na świecie. Koncepcja Keynesa była lekceważona. Oponentami byli przede wszystkim Amerykanie (z Ministrem Skarbu Harrym Dexterem White na czele) dążący do uprzywilejowania dolara (USD) emitowanego przez System Rezerwy Federalnej – Fed. Teorie Keynesa nie ukształtowały międzynarodowych stosunków finansowych. Przyczyniły się jedynie do nacjonalizacji Banku Anglii (Bank of England) w dniu 1 marca 1946 roku. Od grudnia 1945 roku strona amerykańska przystąpiła do wcielania w życie własnych propozycji. Ratyfikacja ustaleń konferencji w Bretton Woods, która dała podwaliny pod utworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, dokonała się w 1946 roku – po śmierci Keynesa – i uczyniła z amerykańskiego dolara walutę o zasięgu międzynarodowym. Przyczyniła się do tego obietnica wymienialności dolara na złoto, uchylona później (w 1971 roku) przez prezydenta Nixona.

Jego głównym dziełem jest Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza opublikowana w 1936 roku (wydanie polskie 1956), kwestionująca zasady liberalnej myśli ekonomicznej. Teorie Keynesa były reakcją na kryzys ekonomiczny lat 30. XX wieku (zapoczątkowany w 1929 roku w USA) i miały ustabilizować sytuację gospodarczą w Europie po II wojnie światowej (chociaż Keynes zmarł w 1946 roku), aż do czasu wycofania parytetu złota dla amerykańskiego dolara przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, co wywołało kryzys inflacyjny.

Keynes był kolekcjonerem dzieł sztuki i znawcą malarstwa. Kupił i finansował teatr i balet. Keynes, co jest faktem mało znanym, był także inwestorem. Pomimo trudności gospodarczych, jakie Wielka Brytania przechodziła w czasie kryzysu lat 30. XX wieku, osiągał bardzo dobre wyniki. Jest uważany za jednego z prekursorów inwestowania skoncentrowanego.
Był homoseksualistą i mimo że prawo brytyjskie zakazywało kontaktów homoseksualnych, prowadził w latach 1901-1915 częściowo zaszyfrowane pamiętniki, w których opisywał ze szczegółami swoje stosunki z kilkudziesięcioma partnerami.

Założenia szkoły Keynesa

Teoria Keynesa powstała jako reakcja na Wielki kryzys ekonomiczny lat 1929–1933. Wystąpił wtedy spadek PKB i wzrost bezrobocia. Spadł poziom inwestycji i notowania giełdowe. Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego. Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jeżeli człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego, tylko część odłoży. Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji. W efekcie rosną dochody, ale nie wzrasta konsumpcja.
 Istotą jego poglądów jest zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej). Odrzucono stwierdzenie, jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Saya nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Według niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.
Szkoła Keynesowska położyła nacisk na analizę agregatową ujmowanego popytu globalnego. Chodziło o zwiększenie popytu, co miało przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego i zlikwidować bezrobocie. Aby zapewnić stały rozwój gospodarczy, należy poprzez odpowiednią politykę gospodarczą, pobudzić wzrost globalnych wydatków. Stąd nazwa – ekonomia popytu. Według nich sterowanie przez państwo globalnym popytem odbywa się za pomocą środków polityki fiskalnej (ewentualnie polityki pieniężnej).
W 1935 roku w przedmowie do niemieckiego wydania swojej książki Keynes argumentował, że jego teoria może być wdrożona o wiele łatwiej w warunkach państwa totalitarnego niż w gospodarce wolnorynkowej, co w późniejszych latach stało się podstawą do wielu zarzutów o totalitarne sympatie.
Keynes proponował:

• Progresję opodatkowania dochodów osobistych grup zamożniejszych przy jednoczesnym zwiększaniu świadczeń społecznych na rzecz grup biedniejszych.
• Bezpośrednie zachęty do inwestowania poprzez obniżenie opodatkowania zysków przeznaczanych na inwestycje.
• Zarządzanie wielkością globalnych wydatków rządowych na inwestycje państwowe czy roboty publiczne.

Według Keynesa deficyt budżetowy nie stanowi problemu w okresie ożywienia. W okresie dekoniunktury rządy powinny podejmować działania mające na celu utrzymanie na odpowiednio wysokim poziomie aktywności gospodarczej państwa.

Główne założenia szkoły Keynesa

• Produkcja określana jest przez globalny popyt
• Zmiana ilości pieniądza wpływa na zatrudnienie
• Bezrobocie to efekt niedostatecznego popytu
• Państwo powinno być aktywne na scenie fiskalnej i monetarnej państwa

Konsensus Waszyngtoński

Konsensus Waszyngtoński – dokument, będący podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej USA, przedstawiony przez amerykańskiego ekonomistę Johna Williamsona pod koniec lat 80. XX wieku. Obecnie jest kanonem polityki gospodarczej Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Banku Światowego. Początkowo był opracowany w celu zastosowania w krajach Ameryki Łacińskiej, jednak później rozciągnięto go na inne kraje, przechodzące trudności gospodarcze lub znajdujące się w procesie transformacji systemowej. Również Polska, przechodząc transformację, korzystała z jego założeń np. podczas opracowywania planu Balcerowicza. Dokument ten stał się teoretyczną podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej państwa. Konsensus do dnia dzisiejszego jest kanonem polityki gospodarczej propagowanej przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Bank Światowy. Co więcej, jest on zgodny z Paktem Stabilności i Wzrostu uchwalonym w 1997 roku.

Podstawy Konsensusu Waszyngtońskiego

Dokument opierał się na 10 podstawowych punktach, które powinny być realizowane w celu zapewnienia stabilnego i zrównoważonego wzrostu i rozwoju gospodarczego.

1. Utrzymanie dyscypliny finansowej
2. Ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów
3. Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżanie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej
4. Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych
5. Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność
6. Liberalizacja handlu
7. Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich
8. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
9. Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji
10. Gwarancja praw własności

Konsensus Waszyngtoński zakładał dyscyplinę monetarną, reformę i uproszczenie systemu podatkowego, liberalizację handlu zagranicznego, ułatwienia w zakładaniu firm.

Krytyka Konsensusu

Pomimo teoretycznie bezbłędnych założeń, „Konsensus Waszyngtoński” spotkał się z ostrą krytyką ze strony ekonomistów. Jednym z bardziej znanych krytyków Konsensusu jest Joseph Stiglitz – noblista w dziedzinie ekonomii z 2001 roku – który wypowiadał się w jego kwestii w szczególności w kontekście regionu Europy Środkowo-Wschodniej (państwa postsocjalistyczne) oraz Azji (Chiny). Jako, że w większości przypadków założenia waszyngtońskie miały być implementowane w państwach rozwijających się, w praktyce wyszło na jaw, że wiele z nich było niewystarczająco przygotowanych pod względem gospodarczym na przyjęcie postulatów Konsensusu oraz tempa ich wprowadzania. Okazało się, iż wiele słabszych gospodarek rozwijających się, liberalizowało swoje systemy finansowe, posiadając jednocześnie niedojrzałe systemy bankowe oraz regulacje związane z przepływami finansowymi.
Joseph Stiglitz podkreśla również, że stosowanie tego samego mechanizmu we wszystkich przypadkach nie było odpowiednim działaniem, gdyż warunkiem zrównoważonego rozwoju krajów rozwijających się jest wzięcie kwestii polityki gospodarczej w swoje własne ręce a nie stosowanie narzuconych z góry dokumentów programowych.
Można pokrótce wyróżnić główne problemy wynikające z wprowadzenia założeń Konsensusu:

1. Zbytnia liberalizacja rynków kapitałowych skutkowała przepływem kapitału z państw rozwijających się do państw, które narzuciły konsensus
2. Zbyt duży stopień liberalizacji handlu nie zawsze dawał pozytywne efekty
3. Systemy zabezpieczeń socjalnych były zbyt mało sprawne w kontekście wprowadzanych zmian, szczególnie na polu prywatyzacji, co w efekcie przyczyniało się do niszczenia miejsc pracy a nie tworzenia nowych
4. Nadmierna surowość założeń „Konsensusu Waszyngtońskiego” dławiła wzrost gospodarczy
5. Konsensus okazał się dokumentem wyrażającym interesy przede wszystkim Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego, Światowej Organizacji Handlu i Ministerstwa Skarbu USA.

Polityka zaproponowana przez Konsensus nie była do końca kompletna a co więcej w wielu punktach myląca. Liberalizacja handlu, prywatyzacja, makroekonomiczna stabilizacja oraz niska inflacja to nie wszystko, aby osiągnąć sukces. Nie można zapominać o bardzo istotnych regulacjach prawnych, polityce konkurencyjności, polityce wspomagania rozwoju technologii i ogólnej przejrzystości rynków. Szybki wzrost PKB per capita nie jest rozwiązaniem problemów gospodarczych. Należy uwzględniać także szeroko rozumiany rozwój demokracji i trwały, zrównoważony rozwój państwa oraz infrastruktury instytucjonalnej.

26 stycznia 2015 - Grażyna Ancyparowicz

19 stycznia 2015 - Grażyna Ancyparowicz

12 stycznia 2015 - Grażyna Ancyparowicz

05 stycznia 2015 - Grażyna Ancyparowicz

29 grudnia 2014 - Grażyna Ancyparowicz

22 grudnia 2014 - Grażyna Ancyparowicz

15 grudnia 2014 - Grażyna Ancyparowicz

08 grudnia 2014 - Grażyna Ancyparowicz

01 grudnia 2014 - Grażyna Ancyparowicz

24 listopada 2014 - Grażyna Ancyparowicz

17 listopada 2014 - Grażyna Ancyparowicz

10 listopada 2014 - Grażyna Ancyparowicz

03 listopada 2014 - Grażyna Ancyparowicz

27 października 2014 - Grażyna Ancyparowicz

20 października 2014 - Grażyna Ancyparowicz

13 października 2014 - Grażyna Ancyparowicz

06 października 2014 Grażyna Ancyparowicz

Czym grozi Polsce i Polakom dług publiczny? Prof. dr hab. Grażyna Ancyparowicz (całość 3h 30 min)

O kredytach we frankach

Efekty planu Balcerowicza

Skutkiem powyższych ustaw było znaczne obniżenie inflacji i deficytu budżetowego (w 1990 nadwyżka), likwidacja niedoborów rynkowych i centralnego rozdzielnictwa materiałów, uzyskanie zgody wierzycieli na redukcję zadłużenia zagranicznego, znaczący przyrost rezerw dewizowych. Wśród ekspertów nie ma zgody, czy plan Balcerowicza miał bezpośredni wpływ na rozwój przedsiębiorczości i handlu, które zliberalizowała już rok wcześniej tzw. ustawa Wilczka.
Mimo to, na skutek bankructw i likwidacji wielu przedsiębiorstw państwowych oraz redukcji zatrudnienia w tych które przetrwały, stopa bezrobocia po transformacji ustrojowej osiągnęła poziom rzędu 16,4% w 1993 r. Z drugiej strony, wielu ekonomistów podkreślało, że plan Balcerowicza ujawnił tylko rzeczywisty poziom bezrobocia, które wcześniej występowało w formie ukrytej.
Plan Balcerowicza jest najczęściej krytykowany  za to, że przyczynił się do znacznego spadku stopy życiowej licznych grup ludności, zwłaszcza pracowników niedochodowych przedsiębiorstw państwowych oraz pracowników PGR-ów, tworząc obszary biedy i strukturalnego bezrobocia, które w wielu miejscach trwa do dzisiaj. Niektórzy ekonomiści  zarzucali też planowi Balcerowicza zbyt słabą ochronę rynku wewnętrznego w czasie transformacji oraz dopuszczenie do wieloletniej zapaści całych gałęzi gospodarki na skutek braku państwowej polityki wpływania na jej strukturę.
Do najczęściej krytykowanych elementów towarzyszących wprowadzeniu planu należą:

• Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych (z grudnia 1989), dzięki której z rynku miał być ściągnięty „nawis inflacyjny”. Uchylono postanowienia umów kredytowych dotyczących przywilejów i preferencji w zakresie dostępu do kredytów i ich oprocentowania poniżej inflacji. Wprowadzało „zmienne” progi oprocentowania zamiast umownych (w już zawartych umowach kredytowych) – w rezultacie, w warunkach istniejącej hiperinflacji, banki z dnia na dzień mnożyły swoje wierzytelności wobec kredytobiorców.
• Utrzymanie przez okres kilkunastu miesięcy (styczeń 1990 – maj 1991) stałego kursu dolara (9500 zł za dolara) – tak zwana kotwica antyinflacyjna. Skutkiem ubocznym był spadek siły nabywczej oszczędności i zadłużenia w dolarach oraz możliwość zysku inwestorów zagranicznych z wysokiego oprocentowania oszczędności w złotych (ograniczona prawem dewizowym oraz płynnością walutową gospodarki).

W latach 90. doprowadził on do załamania popytu wewnętrznego, zalania rynku krajowego importowaną produkcją, upadku zadłużanych polityką finansową przedsiębiorstw państwowych i wyprzedaży najlepszych z nich w ręce głównie kapitałów państw zachodnich, silnej pauperyzacji większości społeczeństwa i skokowego wzrostu bezrobocia. Przesądzającym wszakże na pokolenia skutkiem planu było stworzenie możliwości przeprowadzenia prywatyzacji majątku państwowego w formule latynoamerykańskiej w postaci wyprzedaży, aż do skali rozbioru gospodarczego, enklaw nowoczesności i rentowności zagranicznym korporacjom za 4,5 -5% ich wartości odtworzeniowej

Plan Balcerowicza

Plan Balcerowicza – potoczna nazwa pakietu reform gospodarczo-ustrojowych, przeprowadzonego w ciągu 111 dni, którego realizacja rozpoczęła się w roku 1990. Nazwę tę utworzono od nazwiska głównego autora tych reform Leszka Balcerowicza, ówczesnego wicepremiera i ministra finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.
Wraz z grupą ekspertów wśród których byli m.in.: prof. Stanisław Gomułka, dr Stefan Kawalec i dr Wojciech Misiąg we wrześniu 1989 roku stworzył on plan reform, oparty o wcześniejszy zamysł prof. Jeffrey Sachs, ^{( polecam wywiad z prof. Kieżunem )}a 6 października jego zarys^. został przedstawiony publicznie przez Balcerowicza na konferencji prasowej transmitowanej przez TVP. Plan ów miał doprowadzić do stabilizacji makroekonomicznej (przede wszystkim do redukcji inflacji) oraz umożliwić transformację z gospodarki centralnie sterowanej do rynkowej. Ze względu na swój gwałtowny charakter zwyczajowo jest określany jako terapia szokowa. Plan był jednym z pierwszych na świecie zrealizowanych programów strukturalnego dostosowania w ramach wyznaczonych przez Konsensus Waszyngtoński.

Jak doszło do tego, że jest, jak jest? - prof. Witold Kieżun